Page 351 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 1

352 / ÇAN KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

lu Ha san Ağa Vak’as›’nda*, eş k› ya ba ş› alan da sa vaş mak zo run da kal d›. Ça nak -
Ha san Ağa, on dört ada m›y la bir lik te Ra - ka le Za fe ri Os man l› Dev le ti’ne çok pa ha -
ma zan ay›n da te ra vih ten son ra La la pa şa l› ya mal ol du an cak Türk mil le ti nin ye ni -
Ma hal le si’nde Mol la Zâ hid Efen di’nin den do ğu şuy la so nuç lan d›. Ça nak ka le’ye
evi ni ba s›p ev sa hi bi ni öl dür mesi sırasın- Os man l› kim li ğiy le gi dip de ha yat ta ka la -
da ora da bu lu nan Ça nak ç› oğ lu Ha c› Fey - bi len ler ru hen Türk ola rak ocak la r› na
zul lah Ağa’y› da ya ra la d›lar. Kay se ri’nin dön dü ler. Ya k›n bir ge le cek te Mil lî Mü -
1872 Ver gi Tah ri ri’nde Kay se ri’nin Yal - ca de le (1918-1922)’yi ic ra ede cek olan lar,
man ve Gu ba roğ lu Ma hal le le ri’n de bu ai - ken di le ri için ge rek li azim ve ira de yi,
le fert le ri nin is mi geç mek te dir. iman ve ah la k›, ni ha yet Türk lük ga ye si ni
Ça nak ka le’de edin diler. Cum hu ri yet’i
Kay nak ça: A. Na zif, Mir’ât (Pa la mu toğ lu), s. 153;
Meh met Ça y›r dağ, Kay se ri’de Güp güp zâ de Ha - ku ran lar, I. Dün ya Sa va ş›’n›n, özel lik le
c› Mus ta fa Ağa Va k›f la r› (1806-1814), Kay se ri Ça nak ka le Mu ha re be le ri nin mu zaf fer
2002, s. 55; Cö mert, 19. Y.Kay se ri, s. 71, 72, 108. kad ro la r› ve “K› l›ç Ar t›k la r› d›r”. Ça nak -
MEHMET ÇAYIRDA⁄ ka le Mu ha re be le ri ni önem li ve eş siz k› -
lan yö nü, bu mu ha re be le re Os man l› coğ -
ÇA NAK KA LE ŞE HİT LE Rİ raf ya s› n›n her ya n›n dan, her oca ğ›n dan
I. Dün ya Sa va ş› (1914-1918)’n›n en kan l› ve her ku şak tan in san la r›n ka t›l m›ş ol ma -
mu ha re be le ri Ge li bo lu Ya r› ma da s›’nda, s› d›r. Ya ban c› la ra ba ğ›m l› l› ğ› yüz k› zar t› -
Ça nak ka le’de ger çek leş miş tir. Vak ti ile c› l›k gö ren ler, ölü me gü le gü le git me si ni
Ka ra si Bey li ği’nin ara zi siy ken, bu bey li - bil di ler, mil le tin na mus ve hay si ye ti ni
ğin il ha k›y la Os man l› Dev le ti’nin “Kal’a- çiğ net me diler.
y› Sul ta niy ye”si ve Av ru pa’ya aç› lan ka p› - Ri va yet ler muh te lif ol mak la be ra ber Ça -
s› ol du. Ça nak ka le Sa vaş la r›, Os man l› nak ka le’de, Os man l› te ba as›n dan yaş la r›
Dev le ti’nin ku ru lu şun da ve y› k› l› ş›n da, 16-60 ara s›n da, ya ni 3 ku şak bir ara da
Tür ki ye Cum hu ri ye ti Dev le ti’nin do ğu - 375-400.000 as ker şe hit ol du. Bu ara da
şun da ve Türk mil le ti nin ge le ce ği nin be - Os man l› Dev le ti’nin I. Dün ya Sa va ş› bo -
lir len me sin de önem li rol oy na d›. 1915 y› - yun ca 3 mil yon dan bi raz faz la in sa n› n› se -
l› na ge lin di ğin de Ça nak ka le bir Kal’a-y› fer ber et ti ği ni, bun lar dan 550-600.000
Şar kiy ye ol du, öz gür lük ve ba ğ›m s›z l› ğ›n ka da r› n›n yurt la r› na dö ne bil di ği ni ha t›r -
em sal siz mü ca de le le ri bu ra da ser gi len di. lat mak ta ya rar var d›r. Bü tün za man lar da
Ba t› dün ya s›, 1683’te Vi ya na’da Os man l› önem li bir yer le şim bi ri mi olan, Ana do -
Türkü’nün boy nu na at t› ğ› ölüm ke men - lu’nun kalp gâ h›n da ki Kay se ri Mer kez ve
di ni, I. Dün ya Sa va ş›’nda çek me ce sa re ti - bağ l› yer le şim yer le rin den de I. Dün ya Sa -
ni ken din de bul du. Pek mağ ru ra ne ve ni - va ş›’na ve ta bi Ça nak ka le Mu ha re be le ri ne
hai ola rak Os man l› Dev le ti’nin ve onun iş ti rak et miş, çok sa y› da mu ha rip var d›r
şah s›n da Türk mil le ti nin he sa b› n› ka pat - ve bun la r›n 2127’si şe hit ol muş tur. Şe hit -
mak üze re Ça nak ka le’ye ge len ler, bu ra - ler den Ça nak ka le’ye ait olan la r› n›n sa y› s›
da, hiç de he sap et me dik le ri, mu az zam 771 ki şi olup, kün ye le ri aşa ğ› da ki tab lo da
bir di re niş le kar ş› laş t› lar. Ça nak ka le’de ve ril mek te dir. Şüp he siz Ça nak ka le’de ve
ta ri hin sey ri de ğiş ti ril di, Bal kan Sa vaş la - I. Dün ya Sa va ş› cep he le rin de şa ha det
r›’nda Türk or du su nun al n› na sü rü len mer te be si ne eren le rin sa y› s› çok da ha faz -
na mus le ke si, Ça nak ka le’de te miz len di. la ol ma l› d›r. Ko nuy la il gi li ay r›n t› l› araş t›r -
Ça nak ka le Mu ha re be le ri 1915 y› l› Şu bat ma lar ya p›l d›k tan, özel lik le dev rin Vu ku at
ay›n da baş lad›, bi rin ci saf ha s› 18 Mart’ ta Def ter le ri’nin in ce len me sin den son ra, da -
“De niz Za fe ri” ile, 25 Ni san’da baş la yan ha sağ l›k l› ve ke sin de ni le bi le cek so nuç la -
ikin ci saf ha s› da 1916 y› l› Ocak ay› or ta la - ra ulaş mak müm kün ola cak t›r.
r›n da so nuç land›. Mu ha re be le rin ikin ci Kay nak ça: Bi rin ci Dün ya Sa va ş›n da Kay se ri Şe -
saf ha s›n da ka ra, de niz ve ha va un sur la r› hid le ri, hzl. Mus ta fa Kes kin, . Er han Yos ka; .
Mus ta fa De mir (Ed.), Ça nak ka le Sa vaş la r› (5
bir lik te kul la n›l d› ğ› gi bi, her iki ta raf tan Cilt), De ği şim Ya y›n la r›, ‹s tan bul 2008.
bir mil yo nu aş k›n as ker ol duk ça dar bir MUSTAFA KESKİN