Page 25 - kayseri-sehri

Kaynaklar Hakkında Değerlendrme

Arşiv Vesikaları
Çalışmanın temel kaynaklarını, Başbakanlık Devlet Arşvler Osmanlı Arşv Dare
Başkanlığı’ndak fonlar teşkl etmektedr. Bunlardan en önemller; Tapu Tahrr Defter-
ler, Şeryye Scl Defterler, Bâb–ı Âsafî defterlernden Kaml Kepec, Evkaf, Temettuat
ve Nüfus defterlerdr. Bununla brlkte, İrade Dahlye, Hatt–ı Hümayun, Evkaf, Cevdet
Dâhlye, Cevdet İktsat, Cevdet Maarf, İbnü’l–Emn Evkaf, İbnü’l–Emn Dahlye, Har-
cye, İrade Husus, İrade Mecls– Mahsus, Şura–yı Devlet ve Taltfat belgelernden de
stfade edlmştr.

a) Temettuat defterler: Temettuat kelmes; kâr etme, fayda görme ve kazanç gb
anlamları olan “temettü”nün çoğuludur. Temettuat defter kayıtları çn, 1826 yılında
Sultan II. Mahmud, verg reformu maksadıyla br Hatt–ı Hümayun yayınlayarak yürürlüğe
koymuştur. 1810’da çıkarılan br emrnâme le her yerde ahalnn sm, şöhret, arazler,
hayvanları; tüccar ve esnafın se yıllık gelrlernn yazıldığı defterlern Muhassıllar
Nezaret’nde tutulması emredlmştr. Ankara Eyalet’ne bağlı Kayser Sancağı’nın lk
1
temettuat kayıtları 1834’te, şehr ve merkeze bağlı mahallelerde yapılmıştır. Bu kayıtlarda,
Kayser ahalsnn yalnız ktsad yönünü ve sahp olduğu madd mkânları değl; aynı
zamanda mahallelern oluşmasında rol oynayan müessese, mabet, tarh şahsyetler
yer almaktadır. Bunun yanında, Anadolu’ya Orta Asya’dan ve dğer Türk llernden
gelen cemaatler ve bu cemaatlern mensup oldukları büyük boy le oymaklar ve bu
oymakların smler, başlangıçta herhang br mahallenn cemaat olarak muhafaza
edlrken blahare kend adlarına yen mahalleler oluşturduklarını da görme mkânı
bulunmaktadır. Nhayet temettuat kayıtlarında, şehrdek demografk, etnk, ekonomk
2
ve sosyal yapıya yer verlmektedr. Bu kapsamda 1834 tarhl ve 13.877 numaralı, 1846
tarhl ve 13.874 Müslm le 1835 tarhl 13.875 numaralı Rum mlletne at temettuat
defterlernden stfade edlmştr.
b) Nüfus Defterler: Kayser şehrnn etnk ve demografk yapısını en y ortaya koyan
1831 ve daha sonrak yıllarda yapılan nüfus sayım defterlerdr. Araştırmamızda mufassal
ve cmal nüfus kayıtları kullanılmıştır. Kayser’ye at defterlern br kısmı sadece nüfus
yoklama defterler olup ölen, doğan ya da başka yere göç edenlern kayıtlarını htva

1 İsmet Demr, Kayser Temettüat Defter, Kayser Tcaret Odası Yayınları, Kayser 1999, XI.
2 Demr, XII.

25