Page 26 - kayseri-sehri

Dµ. MǺ±ÈÈ´¼ Kɳ´ | K±²³´µ¶ Ş´ºµ¶ (1830–1860)
etmektedr. İncelenen dönemde Müslüman nüfusu htva eden 1988, 2018 ve 2019
numaralı nüfus defterler le gayrmüslm nüfusu çeren 1990, 1991, 1993, 2029, 2032,
2036 ve 2050 numaralı nüfus defterlernden stfade edlmştr. Ankara Eyalet’ne bağlı
Kayser Sancağı’na at nüfus defterler, şehr merkez, kazalar ve köylern nüfusunu
htva etmektedr. Bu defterlerde, Kayser şehr merkez mahalle mahalle yazılmış olup
şahısların fzk özellkler (uzun boylu, kara bıyıklı, orta boylu, sarı sakallı, aksakallı)
ayrıntılı br şeklde kaydedlmştr. Hanelerde sakn Müslm ve gayrmüslm nüfus ayrı
defterlere kaydedlmştr.
c) Evkaf Defterler: Evkaf müesseses Müslüman toplumlarda erken dönemde ortaya
çıkmış ve günümüze kadar ntkal edegelmştr. Emevî, Abbasî ve Selçuklu dönemle-
rnde vakıf müessesesne çok önem verlmştr. Osmanlı Devlet de vakıf müesseselern
devam ettrmş ve brçok şehr merkezlernde cam, marethaneler ve kervansaraylar
nşa ederek halkın hzmetne sunmuştur. II. Mahmud dönemnde Dvan–ı Hümayun’un
kaldırılması ve ardından nezaretlern tess edlmes sonucu 1826 yılında Evkaf–ı Hümayun
Nezaret teşkl edlmştr. Bu nezaret kurulduktan sonra Kayser Sancağı’na at brçok
3
vakfın gelr ve gderler bu defterlere kaydedlmştr. Aynı zamanda Kayser’de mevcut
olan vakıËarın şartnameler gereğ vakıf mütevelller tayn edlmş ve kendlerne maaş
bağlanmıştır. Araştırma konusunu çeren döneme at brçok arşv belgesnn yanı sıra
10.940, 17.482, 13.511 ve 23.978 numaralı evkaf defterler de ncelenmştr.

d) Şer’yye Scl Defterler: “Şer’yye” kelmes, şeratla lgl, şerata at ve uygun
anlamına gelmektedr. “Scl” se, okumak, kaydetmek, not etmek, hükmetmek, karar
4
vermek, zapta geçrmek manalarına gelmektedr. Term anlamı se şer‘ mahkemele-
rn tarh sırasıyla tutulan kayıtlarına verlen smdr. İnsanlarla lgl bütün hukuk
5
olayları, kadıların verdkler bütün hukuk kararları, hüccetler ve yargıyı lglendren
çeştl yazılı kâğıtları htva eden defterlere şer‘ye scller, kadı defterler, mahkeme
defterler, zabt–ı vakay scller veya scllât defter de denlmektedr. Dönem le lgl
6
olarak 133, 145, 198, 212, 224, 6013, 6016, 6017, 6022 ve 6030 numaralı Kayser şer’yye
scl defterler değerlendrlmştr.
Şer’yye scllernde, kazaya at adl, dar, beled ve meslekler alakadar eden nzâmlar
le vakıf, ale hukuku, mras taksîm, askerlk, verg, narh gb kararlar ç çedr. Ancak
İstanbul, Edrne, Bursa gb büyük şehrlerde terekeler çn ayrı ayrı defterler tutulmuştur
k, bunlara “kassam” yahut “tereke defterler” adı verlmektedr. Bu defterlerde, adından

3 S. Shaw–E. K. Shaw, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkye, E Yayınları Tarh Dzs, İstanbul 2000,
II, 56.
4 Fert Develloğlu, Osmanlıca–Türkçe Ansklopedk Lügat, Aydın Ktabev Yayınları, Ankara 2002, 991.
5 M. Zek Pakalın, Osmanlı Tarh Deymler ve Termler Sözlüğü, M. E. B Yayınları, İstanbul 2004, III, 343.
6 Ahmet Akgündüz, “Şer’ye Scller”, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı (TDAV), İstanbul 1998, I, 17.

26