Page 13 - Selçuklu Uygarlığı Müzesi 1

xii MUSEUM OF SELJUK CIVILIZATION

ğini savunanlar olsa da yapıdaki izler, malzemeler ve kaynaklara görülmektedir. Yapının tek kitabesi de bu kapı üzerindedir.
bakılarak iki yapının da aynı dönemde yapıldığı söylenebilir . Kapının içerlek kısmının yan taraflarında üstleri mukarnas
3
Yapının vakfiyesi olmamasına karşılık kitabesi ile Vakıflar kavsaralı küçük mihrabiyeler/nişler bulunmaktadır. Sağdaki
arşivindeki diğer belgelerle yapının geçirdiği değişiklikleri, bu mihrabiyenn üst kısmında büyük ölçüde tahrip olmuş bir aslan
yapıda çalışan doktorlar, diğer görevliler ve binaya vakfedilen motifi vardır. Sağdaki taç kapı daha sadedir ve özgünlüğünü
mülkleri öğrenmek mümkün olmaktadır . kaybettiği düşünülmektedir .
5
4
Birbirine tek duvarla bitişik ve dikdörtgen planlı iki yapı- 1955 yılındaki rölöve alımı ve restorasyon öncesinde, Arke-
dan oluşmaktadır. Cephede iki taç kapı dikkati çekmektedir. olog Mahmut Akok’un anlattığına göre yapı büyük ölçüde
1955-56 yılında Mahmut Akok’un yayınladığı Rölöve planı ile hasara uğramış ve zaman içinde yapılan ekler ve değişikliklerle
bugünkü plan karşılaştırıldığında yapının bimarhane kısmı tanınmayacak hale gelmiştir . Hatta Akok yapının %65 inin yok
6
olarak bilinen kısmı, yapılan kazılar sonucu çıkan temel kalın- olduğundan söz etmektedir. Akok, restorasyon sonunda yapının
tılarına göre tamamlanan bölümdür. Taç kapılı girişleri karşı- tekrar eski hüviyetine kavuştuğunu da müjdelemektedir . 1980
7
mıza alarak baktığımızda sağımızda kalan yapı dört eyvanlı, yılındaki restorasyon sırasında da yapı ile ilgili ilginç detaylara
dikdörtgen açık avlulu ve girişin sol kenara çekildiği medrese ulaşılmıştır. O dönem işin başında bulunan A.Hulusi Köker
yapısı; solumuzda kalan yapı ise diğerine göre daha büyük olan binanın su tesisatı ve kanalizasyon sistemi ile ilgili özetle şu
kareye yakın açık avlulu, yine dört eyvanlı şifahane/hastane bilgileri vermektedir: “1980 yılında yapılan onarım esnasında
yapısıdır. 1955-56 restorasyonunda tamamlanan dikdörtgen eserin çevresinde de bir kazı yapılmıştır. Kuzeyde bulunan yedi-
planlı soldaki yapının arka bölümüne paralel uzanan yapı ise gen kaideli, türbe kaidesine benzeyen yapının, altının tamamen
daha çok akıl hastalarının tedavi edildiği bimarhane bölümü- toprak olduğu ve mezara ait bir yapıya rastlanmadığı tespit
dür. Bu bölümün önünde taç kapısının yanında ise hamam edilmiştir. Yapının üzerindeki toprak açıldığında, burada birçok
kısmı yer almaktadır. İki bölümde de avlu ortasında havuz spiralli künkler ortaya çıkmıştır. Böylece bu yapının kümbet
bulunmaktadır. Yapının odaları ve eyvanları önünde avlulara kaidesi değil şigahaneye suyu getiren ve dağıtan su terazisi
açılan revaklar vardır. Medresenin sağ arka tarafında Gevher olduğu tespit edilmiştir. Bu terazide dışardan, büyük avgın-
Nesibe Hatun’un kümbeti yer almaktadır. Sekizgen plana sahip dan gelen suyun seviyesi yükseltildikten sonra, ikiz binanın
kümbet de diğer Anadolu Selçuklu kümbetleri gibi iki katlıdır. ortasındaki bir koridordan içeri gönderilerek, her iki bölüme
Üstteki dua odasına özel ve zarif dar bir merdivenle çıkılır. dağıtılıyor olmalıdır. Kazıya devam edilerek, ara koridorlar
Alttaki sandukalı mezar odasına ise dar bir merdivenle inile- eşildi ve dahili su tesisatı bulundu. Tabii su künklerinin bir
rek ulaşılır. Üst kat konik çatı ile, alçak mezar odası ise beşik çoğu çürümüştü. Hamamın güneybatı köşesinde de bir hamam
tonozla örtülüdür. Şifahane binasında odalar içine açılan odalar ayağı bulunmuştur. Bu hamam ayağının dışarıda, büyük oluklu
bulunması ilginç bir özelliktir. Bazı mekanlarda sağlanan bu taşları ve pisliklerinin toplandığı kare şeklinde çukur taşları
kontrollü çözümlerin hijyenik nedenler veya izolasyon sağla- bulunmuş ve bunlar medrese içinde muhafazaya alınmıştır.
mak için olabileceği, hastane yönetimi için oda bölümlenmesi Bu ayağın Selçuklulardan kalma kanalizasyona bağlı olduğu
olabileceği veya ilaç hazırlama odaları/eczane kısmı olabileceği tahmin edilmektedir. Nitekim her iki havuzun ayakları da, bu
düşünülmektedir. Yapıda ana yapı malzemesi taştır. Taç kapı- Selçuklu kanalizasyonuna akmaktadır. Bu kanal bugünkü şehir
lar cephede ortalanmamış sola yakın yapılmışlardır. Sağdaki kanalından 2-3 metre daha derinden gitmektedir. Şifaiyye ve
yapının duvarı bir miktar geri çekilerek inşa edilmiştir. Bunun Gıyasiyye’den, tamirat esnasında 13-15 metreden çıkartılan
nedeni belki parsele yapıyı sığdırma problemi belki de bir saygı artezyen suları, günlerce havuza aktığı halde, Selçuklu kanalı,
göstergesi olabilir. Şifahane ve medrese bezeme açısından da birikmeden rahatlıkla bu suyu çekmiştir. Şu halde 1206 yılında
Anadolu Selçuklu yapıları içinde neredeyse en sade olanıdır.
Bezeme olarak yalnızca soldaki taç kapı üzerinde geometrik 5 Akok, Mahmut, “Kayseri’de Gevher Nesibe Sultan Darüşşifası ve
yıldız motifli süsleme şeridi ile içleri yıldız motifli rozetler, Sahabiye Medresesi Rölöve ve Mimarisi”, Türk Arkeoloji Dergisi,
gülbezekler ve kuşatma kemeri içinde mukarnaslı bir kavsara Sayı: XVII-I, 1968; Tekiner, Halil, Gevher Nesibe Darüşşifası: Ortaçağda
Öncü Bir Tıp Kurumu, Kayseri, 2006; Kılıç, Abdullah, Anadolu
Selçuklu ve Osmanlı Şefkat Abideleri Şifahaneler, ?, 2012; Süheyl,
3 Tekiner, Halil, Gevher Nesibe Darüşşifası: Ortaçağda Öncü Bir Tıp Selçuk Tababeti, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 8.Seri, No:7, Ankara,
Kurumu, Kayseri, 2006, s.54; İpekoğlu, Başak, “Anadolu Selçuklu 1940; Kuban, Doğan, Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı, Yapı Kredi
Dönemi Birleşik İşlevli Yapıları İçin Bir Değerlendirme Yöntemi”, Yayınları 1567, Sanat 89, İstanbul, 2002; Kılıç, Abdullah, Dünya Tıp
I.Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri, cilt:1, Tarihinin Muhteşem Bir Abidesi: Kayseri Gevher Nesibe Şifahanesi
Konya, 2001, s.407-425; Ünver, Süheyl, Selçuk Tababeti, Türk Tarih ve Tıp Medresesi 1206, Medicalpark Hastanesi, 2007.
Kurumu Yayınları, 8.Seri, No:7, Ankara, 1940, s.54; Kuban, Doğan, 6 Akok, Mahmut, “Kayseri’de Gevher Nesibe Sultan Darüşşifası ve
Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı, Yapı Kredi Yayınları 1567, Sanat Sahabiye Medresesi Rölöve ve Mimarisi”, Türk Arkeoloji Dergisi,
89, İstanbul, 2002, s.178. Sayı: XVII-I, 1968, s.133.
4 Tekiner, Halil, Gevher Nesibe Darüşşifası: Ortaçağda Öncü Bir Tıp 7 Akok, Mahmut, “Kayseri’de Gevher Nesibe Sultan Darüşşifası ve
Kurumu, Kayseri, 2006, s.60-65; Kılıç, Abdullah, Anadolu Selçuklu Sahabiye Medresesi Rölöve ve Mimarisi”, Türk Arkeoloji Dergisi,
ve Osmanlı Şefkat Abideleri Şifahaneler, ?, 2012, s.87-92. Sayı: XVII-I, 1968, s.134.