Page 97 - Hacıkılıç Mahallesi Kitap

96 - Hasan Sami Bolak Hacıkılıç Mahallesi - 97
Çoğu kereler, hamur yoğurulup ocak yandığında halka ve
kete de pişer; bunlar torbalara konulup “Tokanaların” dikeçlerine Potasyum nitrattan Karabarut yapımı
çakılı çivilere asılır, gerektiğinde katıklı ekmek olarak yenilirdi.
Potasyum nitrat, karabarut yapımında kullanılan bir kimyasal bileşiktir.
Zamanımızda Kayseri’de bağcılık, eski fonksiyonel özelliği- Karabarut için 1 mol KNO3 = 102 g, 2 mol kükürt = 64 g ve 3 mol odun kömürü
ni kaybetmiş; birkaçbin metre kare olan ve “dönümle” ifade edilen = 36 g karıştırıcıda karıştırılır ve karabarut elde edilmiş olunur. En saf KNO3 elde
bağlar şimdilerde, Talas ve Hisarcık’ta hatta Eşşekmeydanı’nda, edilişi ise her zaman asit baz tepkimesi ile elde edilenidir: HNO3 + KOH › KNO3.
daracık alanlara inşa edilen üçer katlı villalarla, âdeta zenginlik gös- Saflaştırılarak daha iyi kristaller elde edilebilmesi için 80 °C suda
terisi hâline gelmiştir.. çözülerek yeniden kristallendirilir ve süzülerek süzgeç kağıdı yardımı ile
toplanılır.
Yukarıda saydığım mevkilerde bağı olan komşular o kadar birbirlerine
yakınlar ki, komşular duyar kaygısı ile isteseler şarkı bile söyleyemezler! E.Ü.Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü hocalarından Doç. Dr. M.
Metin Hülagü’nün, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisinin 2001 tarih ve 11.
Sayısında yayınlanan “Osmanlı Devletinde Güherçile Üretimi ve Kayseri
Baruthanede Güherçile Fabrikası” başlıklı yazısında barut imaline dair kapsamlı bilgi vardır.
Bahis konusu makale özetle şöyledir:
“gilamada ” ---------

Güherçile, doğal halde bulunan ve adî güherçile olarak adlandırılan potasyum
ile barut nitrat, Şili güherçilesi denilen sodyum nitrat ve duvar güherçilesi ya da toprak
üretmek güherçilesi adı verilen kalsiyum nitrat şeklinde başlıca üç nitrat türüne verilen
ortak isimdir. Şeffaf, renksiz, kokusuz, tuzlu ve biraz acı lezzetli, havada bozul-
mayan billurlar veya beyaz billûrsu bir tozdan oluşmaktadır. Genellikle, alkalil-
erle ve toprak alkalilerle karışmış halde bulunan azotlu maddelerin yükseltgen-
Baltacı Fırını’nın bulunduğu meydandan başlayıp camiye paralel devam eden mesi sonucunda oluşur ve çiçeklenmeler biçiminde ortaya çıkar.
ve sokağa adını veren "Baruthane" vardı.. Oldukça uzun bir bina idi ve sağ sıra-
da, 14 numarada bulunan bizim eve oldukça yakındı. Köşesi yıkılmıştı ve benim Eskiden barut yapımında kullanılan güherçile özellikle
gibi "yaramaz" çocuklar o yıkık köşeden içeri girer ve belki de eskiden kalma savaş sırasında kendisine en çok ihtiyaç duyulan ve barış döne-
fişek, barut v.s. bulabiliriz merakı ile o izbe, uzun, küf kokulu binada bir şeyler minde ise üzerinde hassasiyetle durulan bir madde olmuştur.
arardık.. Ortaokul son sınıfa devam ettiğim sırada yaptığım oyuncaktan çevirme
tabancama barut yapmak için, arkadaşım Suat Kuruşçu ile birlikte o loş
baruthanede güherçile aradığımı ve taşlarda oluşan sodyum nitrat (güherçile) İlk defa Çinliler tarafından bulunduğuna ve oradan da bütün
tabakalarını alıp, biraz kükürt de ilave ederek üzüm asmalarının "gilamada"larının Asya coğrafyasına ve Avrupa kıtasına yayıldığı kanaatinin hâkim
külleriyle karıştırdığımı, ama yaptığım barutun, yanmasına rağmen bir türlü iste- olduğu barutun savaş malzemesi haline gelmesi değerinin artması-
diğim gaz patlamasını gerçekleştiremediğini zaman zaman gülerek hatırlarım.. na ve aranılan bir madde olmasına neden olmuştur.
Kara barut yapımını daha o yaşlarda nereden ve nasıl öğrendiğimi ise bilmiyorum..

Kullanımı daha ziyade Haçlı seferleri sonrasında artmış olan
Sonradan yaptığım araştırmalarda karabarutun esasının güherçile barutun İslâm dünyasında yaygınlaşması ise Osmanlı Devleti
(Sodyum Nitrat) olduğunu öğrendim. Benim, gençliğimde, izbe Baruthanede bul- zamanına rastlamış ve bu dönemde hızla yaygınlık kazanmıştır.
duğum güherçileye, rastgele kattığım kükürt ve gilamada külünün karışımı ile yap-
tığım kara barut bir türlü istediğim neticeyi vermemişti. Çünkü o zamanki bil-
gim kulaktan dolma idi. Karabarutun karışım maddeleri aynı olmakla beraber, o Önemine binaen güherçile konusu Osmanlı Devletince
maddelerin karışım oranları da çok önemliydi.. İşte o oranlar: üzerinde durulan en mühim konulardan biri olmuştur.

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com