Page 301 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 1

302 / CAM KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

müd det çe hal k› bir lik ve be ra ber li ğe, ‹n gi liz le re kar ş› ör nek bir mü ca de le ve rip
düş ma na kar ş› sa vun ma ya ça ğ›r d›, yap t› - ba şa r› l› ol duk la r› an la t›l d›k tan son ra ‹n -
ğ› ir şat ça l›ş ma la r› so nu cun da bü yük ba - gi liz le rin Tür ki ye’de tat bik et mek is te di ği
şa r› lar sağ la d›. Bu yol da her va s› ta y› kul - sö mür ge si ya se ti, Hin dis tan’› sö mür me si,
la nan Ali Şük rü Bey, ba zen de ca mi kür - I. Dün ya Sa va ş›’nda ki ‹n gi liz po li ti ka s›,
sü le rin de hal ka hi tap et ti. Ana do lu’nun bu po li ti ka n›n Hin dis tan’a yan s› ma s› ge -
her ye rin de hal k› ay d›n lat mak için ver di - niş çe an la t›l mak ta, em per ya list le rin
ği va az lar ve hut be ler den Kay se ri Ulu emel le ri ne en gel ola cak en önem li gü cün
Ca mi i’nde oku du ğu hi ta be Eş ref Edip ta - Tür ki ye ol du ğu vur gu lan d›k tan son ra
ra f›n dan not tu tul mak su re tiy le kay da ge - tek rar Hin dis tan’da ki ve M› s›r’da ki sö -
çi ril di ve Se bî lür re şâd’›n Kay se ri’de ya - mür ge ci po li ti ka lar dan söz edil mek te dir.
y›m la nan nüs ha s›n da ba s›l d›. Söz ko nu su ‹s tan bul’un iş ga li ne de de ği ni len hi ta be -
hi ta be Se bî lür re şâd’›n 490. sa y› s› n› bü tü - de ‹n gi liz ba s› n›n da yer alan ga ze te ha -
nüy le kap la yan 14 say fa l›k bir me tin dir. ber le rin den ya p› lan ik ti bas lar la ‹n gi liz
Se bî lür re şâd’›n bu nüs ha s› da on bin ler - emel le ri be lir gin leş ti ril mek te dir. Sevr
ce ba s› la rak Ana do lu’nun her ta ra f› na Ant laş ma s›’n›n idam hük mü müz ol du ğu,
da ğ› t›l d›. Sevr’i ka bul et tir mek için ha yal pe rest Yu -
“Ana do lu’nun Bü yük ve Mu kad des Ci ha - nan l› la r›n kul la n›l d› ğ› aç›k lan mak ta d›r.
d›” baş l› ğ›y la ya y›m la nan hi ta be nin içe ri - Yu nan l› la r›n zul mü al t›n da in le yen Türk
ği hal k›n di nî duy gu la r› n› ayet ve ha dis le - hal k› n›n yar d› ma muh taç ol du ğu, ‹z mir,
rin yar d› m›y la Mil lî Mü ca de le le hi ne mo - Bur sa, Ba l› ke sir, Ka ra hi sar, Kü tah ya ve
ti ve et me ye yö ne lik tir: Es ki şe hir’de ya şa nan lar ör nek ve ri le rek
Ca mi le rin öne mi ne işa ret ede rek baş la - din daş la r› m› z›n yar d› m› na koş mak ta geç
yan hi ta be de ön ce lik le Müs lü man l› ğ›n ka l›n d› ğ› söy len mek te ve her ke sin ci hat la
yal n›z ca na maz ve oruç tan iba ret ol ma d› - mü kel lef ol du ğu net bir dil le aç›k lan mak -
ğ›, di nin em ret ti ği si ya si, sos yal ve ah la ki ta d›r. Bü tün bun la ra kar ş› mağ lup olur -
da ha bir çok va zi fe ol du ğu, Kur’an’›n iba - sak mal, ev lat ve va ta n›n bü tü nüy le kay -
det ler ka dar bu tür va zi fe ler le de mü kel - be di le ce ği, Ana do lu hal k› n›n “Pet ro’nun,
lef tut tu ğu, en önem li sos yal va zi fe nin ge - Hris to’nun kö le si ola ca ğ›” et ki li bir dil le
rek ti ğin de ci hat et mek ol du ğu üze rin de an la t›l mak ta d›r. Hi ta be, bun la r› din le yen
du rul du. Bu nok ta da Kur’an’›n ci hat la il - ve et ki len di ği için ağ la yan hal ka “Mü te -
gi li ayet le rin den Ba ka ra, 190-191, 194- es sir ol mak, ağ la mak fay da ver mez…
195; En fal, 60; Ni sâ, 75; Tev be, 38 ve 41. Hay di ci ha da!” ses le ni şiy le bi ter.
ayet le ri ne baş vu ru lan me tin de, ci hat vak - Kay nak ça: Ali Şük rü Bey, “Kay se ri’de Ulu Ca mi-i
ti nin ge lip gel me di ği ko nu sun da hal k› ik - Şe rif te Trab zon Me bu su Me bu su Ali Şük rü Be -
na et me ye yö ne lik aç›k la ma lar yer al - ye fen di Ta ra f›n dan ‹rad Olu nan Mü him Hi tâ be /
mak ta; I. Dün ya Sa va ş› ve son ra s›n da ki Ana do lu’nun Bü yük ve Mu kad des Ci ha d›”, Se bi -
ge liş me ler özet le ne rek Tür ki ye’nin içi ne lür re şâd, (24 Ey lül 1921), S 490, s. 1-14; ‹s ma il
Ha c› fet ta hoğ lu, Ali Şük rü Bey: Em per ya liz me
itil di ği du rum göz ler önü ne se ril mek te, Kar ş› Bir Hür ri yet Kah ra ma n›, At las Ya y›n la r›,
Av ru pa l› la r›n bi ze kar ş› verdikleri sözlere An ka ra 2003, s. 119-184.
hiç bir za man sa d›k kal ma d›k la r›, hi le ci YUSUF TURAN GÜNAYDIN
‹n gi liz le rin halk ara s›n da ki bü tün lü ğü
bo zu cu fit ne ve fe sat to hum la r› ek me ye CA Mİ İKE BİR MA HAL LE Sİ
ça l›ş t›k la r›, bu fa ali yet le ri nin bir k› s›m XVI. yüz y›l ka y›t la r›n da ki ad› “Sul tan Ca -
halk üze rin de düş ma na tes lim ol ma yö - mii Ma hal le si” idi ve 1500 y› l›n da 72 ha -
nün de et ki oluş tur du ğu, fa kat bu na rağ - ne nü fu su var d›. Ad› n› Da niş mend emîr -
men bir çok ki şi nin de ha yat ve ba ğ›m s›z - le rin den Meh met Me lik Ga zi ta ra f›n dan
l› ğ› sa vun ma dü şün ce sin de ol du ğu, ‹n gi - yap t› r› lan Ca mi-i Ke bir’den al› yor du.
liz Mu hip le ri Ce mi ye ti nin fa ali yet le ri nin XIX. yüz y›l Tah rir’in de 40 ha ne nü fus
za rar l› ol du ğu, Hint Müs lü man la r›’n dan var d›. Ca mi-i Ke bir, Me lik ga zi Med re se -
‹n gi liz le re tep ki gel di ği, Af ga nis tan l› la r›n si, Süb yan Oku lu, Ra şit Efen di Kü tüp ha -