Page 86 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 1

88 / ALÂ KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

(1389– 1402)’a, Ha şi ye-i Tef sîr-i Keş şâf’› vi ba şa r›y la yü rüt tü.
da Ve zir-i Azam Çan dar l› Ha lil Hay red - Emîr Erat na, Umu mi Va li lik dö ne min de;
din Pa şa’ya it haf et ti. Usul-i f› k›h la il gi li Ce la yir li ler, Mem luk lu lar, Dul ka dir li ler,
Muğ nî ad l› ki ta b› da şerh et ti. Ka ra man l› lar ve Ço ban l› lar ile iliş ki ler
Alâ ed din Ali Es ved’in kab ri ‹z nik’te, Şe - kur du. ‹l han Sa id Ba ha d›r, 1328’de Ce la -
ref za de Ma hal le si’nde dir. Ka bir ki ta be - yir li Şeyh Ha san’› Ana do lu Va li li ği ne ta -
sin den an la ş›l d› ğ› na gö re ba ba s› n›n ad› yin et ti. Şeyh Ha san, bu gö re vi üze ri ne al -
Ömer’dir. Dev rin ün lü mu ta sav v›f la r›n - ma y›p bağ l› l› ğ› na gü ven di ği Erat na’y› ve -
dan Ce ma led din Ak sa râ yî’den de ya rar - kil b› rak t›. Emîr Erat na du ru mu çok iyi
la nan Alâ ed din Ali Es ved’in Kü nû zu’l- ida re ede rek ‹l han Ebu Sa id Ba ha d›r’a
en vâr ad l› ese ri nin 1423 ta rih li bir nüs ha - olan bağ l› l› ğ› n› ko ru du ve Ana do lu’yu
s› Nu ru Os ma ni ye Kü tüp ha ne sin de mev - ada let le ida re et ti. Kal d› ğ› na ip lik te Emîr
cut tur. Erat na, mer kez seç ti ği Si vas’ta dev let kur -
Kay nak ça: Bur sa l›, OM ,C. I. s. 351; Uzun çar ş› l›, ma yo lun da fa ali yet le ri ni sür dür dü. Ebu
1
OT, C. I. s. 536; Mec di Meh med Efen di, Şa kâ - Sa id Ba ha d›r Han’›n 1335’te ölü mün den
yik-i Nu mâ ni ye ve Zey le ri (Ha dai ku’ş-Şa kâ yik), son ra Ce la yir li ler ve Mem luk lu la ra bağ l›
hzl. Ab dül ka dir Öz can, Çağ r› Ya y›n la r›, ‹s tan bul kal d›. Dul ka dir li ler ve Ço ban l› lar ile ara -
1989, I. s. 29-55.
MUSTAFA KESKİN s› aç›l d›. Ço ban l› Şeyh Ha san’a kar ş› ka -
zan d› ğ› Ka ran bük za fe riy le (1343) Emîr
ALÂ ED DİN ERAT NA Erat na, is tik la li ni el de et ti ve “Alâ ed din”
Devlet kurucusu, hü küm dar (? – Kay se ri, un va n›y la Erat na l› Sul ta n› ol du. Ön ce Si -
1352). As len Do ğu Tür kis tan l› bir Uy gur vas, da ha son ra Kay se ri mer kez ol mak
Türk’üdür. Ad› n›n ya z› l› ş› ve oku nu şu da üze re, ken di ad› na hut be oku tup sik ke
fark l› d›r. Uy gur Türk çe sin de “‹ri in ci, kes tir di. Sul tan Alâ ed din Erat na, Ana do -
cev her, k›y met li taş” an la m›n da d›r. Erat - lu için de ve d› ş›n da kom şu bey lik ve dev -
na da iri ya r› ol du ğun dan bu isim ve ril - let ler le olan mü na se bet le rin de ak›l l› ve
miş ol ma l›. Ba ba s› ‹l han l› emîr le rin den di ra yet li bir si ya set ta kip ede rek var l› ğ› n›
Tay cu Bah şi (Müs lü man ad›y la Kay se ri teh li ke ye at ma d›. Or ta Ana do lu’da ‹l han -
Emî ri Ca fer Bey) ve ana s› Tü kel ti Ha - l› la r›n y› k›l ma s›y la kur du ğu dev le ti, Ce la -
tun’dur. Erat na’n›n Ta r›m taz, Sü nük taz, yir li Şeyh Ha san’a ve Me lik Eş ref’e, hat ta
Ebu Fe ri dun ve Bu rak Bey ol mak üze re Türk men Bey le ri’ne kar ş› za man za man
dört er kek, bi ri Ka ra ma noğ lu, di ğe ri Ti - Mem luk lu la r›n des te ği ni us ta ca kul la na -
mur taş ile ev len dik le ri bi li nen iki de k›z rak de vam et tir di. Böy le ce Sul tan Alâ ed -
kar de şi bu lun mak ta d›r. Sü li pa şa, Ağa di - din Erat na, Ana do lu Bey lik le ri ve kom şu
ye an› lan To ğa Ha tun ve ‹s fa han şah ad la - dev let ler ara s›n da ünü nü du yur du ve
r›n da üç de eşi var d›. Erat na yaş s› ra s›y la; ken di ni ta n›t t›. Sul tan Erat na’ya tâ bi emîr
Şeyh Ha san, Ca fer ve Meh med Bey ler ol - ve bey ler den hiç bi ri ona as la ita at siz lik
mak üze re üç er kek ço cu ğa sa hip ti. et me di ler.
Erat na, emîr lik dö ne min de, ço cuk lu ğun - Türk ta ri hi nin Bey lik ler Dö ne min de
dan be ri ‹l han l› Sa ra y›’nda önem li hiz - 1327’den 1352’ye ka dar çey rek yüz y›l
met ler de bu lun du. Ol cay tu Han za ma - “emîr”, “no yan”, “umu mi va li”, “sul tan”
n›n da Ana do lu’da bu lu nan Mo ğol or du - ola rak önem li gö rev ler ya ptı. Hâ kim ol -
su f›r ka ko mu tan l› ğ› yap t› ve önem li du ğu top rak lar da kül tür ve imar fa ali yet -
emîr ler ara s› na gir di. Ebu Sa id Ba ha d›r le rin de bu lun du. Sul tan Alâ ed din Erat na
za ma n›n da ise Eya let Na z›r l› ğ› gö re vin de 18 Şu bat 1352 ta ri hin de Kay se ri’de ve fat
bu lun du. Ço ban l› Emîr Ço ban’›n iti ma - et ti. Eşi Sü li pa şa Ha tun için 1339’da yap -
d› n› ka zan d›. Emîr Te mür taş’a k›z kar de - t›r d› ğ› Kay se ri Köşk Med re se si* av lu sun -
şi ni ve re rek ona na ip ol du. Mer ke zi Kay - da ki tür be ye def ne dil di. Tec rü be li bir as -
se ri olan ‹l han l› la r›n* Ana do lu Ge nel Va - ker ve dev let ada m› ol ma s› n›n ya n› s› ra
li li ği ni, M› s›r’a il ti ca eden eniş te si Te - din dar, iyi lik se ver, adil ve âlim bir sul tan
mür taş’tan ve kâ le ten dev ral d› ve bu gö re - olan Alâ ed din Erat na, bu özel lik le ri ve