Page 304 - kayseri-sehri

Dµ. MǺ±ÈÈ´¼ Kɳ´ | K±²³´µ¶ Ş´ºµ¶ (1830–1860)
Tabat ve klmn olumsuz şartlarına rağmen Kayser’de kendne özgü br şehrleşme
göze çarpmaktadır. Genel karakterstğn, Kayser Bağ Evler’nde gösteren bu yerleşm
tp, günümüze kadar zlern sürdürmüştür. 1835 depremnden sonra şehrde, k katlı
ve daha güzel görünümlü evler belrlemeye başlamıştır.

Klask Osmanlı Dönem’nde toplumsal kaynaşma, brlk ve beraberlk çn en uygun
yerler cam ve çevres ken, XVIII. ve XIX. yüzyıllarda halkın, ayrıca kahvehanelerde
de br araya gelerek zaman geçrdğ anlaşılmaktadır. 1831 yılında Kayser’de 20’nn
üzernde kşnn kahveclk mesleğn cra ettğ tespt edlmştr. Yaklaşık bn yıllık br
geleneğ olan tasavvuf ve mutasavvıËarın faalyetlerne yabancı olmayan Kayser’de, en
öneml tarkat Mevlevîlk ve Kadrîlk olsa da dğer tasavvuf faalyetlernn etklern
de gözlemlemek mümkündür.

XIX. yüzyılın ortalarında Kayser şehr merkez, demografk açıdan oldukça kozmo-
poltk br yapı arz etmektedr. Müslüman nüfusun çoğunlukta olduğu şehr merkeznde
nüfus yoğunluğu bakımından sırasıyla Ermen ve Rum nüfusu gelmektedr. İncelenen
dönemde toplam 107 mahallenn varlığına rastlanılan Kayser merkezdek mahallelern
68’nde sadece Müslüman nüfusunun, 17 mahallede Müslm ve gayrmüslm nüfusunun
brlkte, 13 mahallede sadece Ermen nüfusunun, 1 mahallede sadece Rum nüfusunun
ve 8 mahallede se Ermen ve Rum nüfusunun brlkte yaşadığı tespt edlmştr.
Şehrn sosyal yapısında öneml rol oynayan vakıËar se şehrdek sosyal hayat, eğtm
ve sar aktvtelerde en etkn ve belrleyc unsur olarak dkkat çekmştr. Madd getrler
le devletn dkkatn çeken vakıËar, br taraftan şehrdek hayır kurumlarının hayatını
dame ettrrken, dğer taraftan da bölgenn bayındırlık ve ekonomk faalyetlerne katkıda
bulunmuştur. Vakıf yoluyla brçok nsana ş sahası açılmış ve bu nsanlar geçmlern
temn etmşlerdr. İncelenen dönemde (1830–1860) Kayser merkezde 100’ün üzernde
cam, mesct, zâvye ve medrese vakıËarı bulunmaktadır.
İncelenen dönemde (1830–1860) Kayser’de eğtm faalyetlernn Medreselerde
yürütüldüğü anlaşılmaktadır. Medreselern yanı sıra her mahallede var olan sıbyan
mektepler de kız ve erkek çocuklarına temel dn eğtm hzmetn vermektedr. Kayse-
r’de batılı tarzda eğtm veren lkokul 1869 yılında açılan Mekteb Rüşdî’dr. 19. Yüzyılın
sonlarına doğru dadler ve btdadyeler de eğtm faalyetlerne başlayacaklardır.

Sağlık konusunda henüz yeterl kurumlaşmanın gerçekleşmedğ Kayser’de halk
sağlığını tehdt eden başlıca unsurlar; lağım suları, hastahanelern eksk ve donanımsız
oluşu, depremlern etks, kolera, cüzzam ve tfo gb bulaşıcı hastalıklar le sağlıksız
ortamlarda keslen hayvanların sakatat ve dğer dışkılarının rastgele sağa sola bırakıl-
ması sonucu ortaya çıkan hastalıklar, şehrn öneml sağlık sorunlarını teşkl etmektedr.

304