Page 155 - kayseride_ticaret_ve_sanayi

Kayseri’de Ticaret ve Sanayi

Sanayi

“Bu topraklarda sanayinin teşviki ilk kez 1909 yılında yayınlanan ‘Sanayin Terakkisi
Hakkında Kanun Layihası’ ile gündeme geldi. Layiha’da, sanayinin önemi vurgulanarak
Avrupa malları ile rekabet edebilmesi için, Osmanlı sanayine bazı ayrıcalıkların tanın-
ması gerektiğini dile getiriyordu. 1913 tarihli ‘Teşvik-i Sanayi Muvakkati’, 2. Meşrutiyet
öncesi imalat sanayinde dağınık bir şekilde uygulanan teşvik mekanizmalarını aynı
mevzuatta toplaması nedeniyle ekonomi tarihimizde bir ilk oldu. 1917 yılında yapılan
sanayi istatistiklerine göre, bu mevzuattan 63’ü İstanbul’da, 15’i İzmir’de ve 39’u değişik
vilayetlerde olmak üzere 117 sanayi kuruluşu yararlanmaktaydı.

Bu sayı, ilerleyen yıllarda 239’a kadar çıktı. 1913 tarihli ‘Kanunu-ı Muvakkati’, 1923
yılında Cumhuriyet’in ilanından hemen sonra tadil edilerek yürürlükte tutuldu. 15
Haziran 1927 tarihli 1055 sayılı ‘Teşvik-i Sanayi Kanunu’ ile pekiştirildi. Bu kanun, 15
yıl yürürlükte kalmak üzere sanayicilere arazi, telgraf, telefon, elektrik kolaylıkları
sağlıyordu. Kanuna göre; devlet kamulaştırdığı arazi ve binaları kredi ile sanayici ve
girişimciye verecek; maktu vergilerden, belediye resim ve harçlarından, yapı malzemesi,
makine, alet ve yedek parçaları taşıma, yükleme, boşaltma, gümrük vergi ve resim-
lerinden; demir ve deniz yollarında taşımadan indirimli tarife veya Bakanlar Kurulu
kararıyla özel tarifeden yararlanacaklardı.
Ayrıca; bu kanunun yerli üretim kullanılması konusunda da zorunluluklar getiri-
yordu. (…)Geniş bir teşvik politikası uygulanması amacıyla çıkartılan kanunun amacı;
milli sanayimizin teşvik ve himayesi ile memleketimizde dahili tüketimimizin karşı-
lanması ve bundan başka ihracat yapabilen müesseseleri vücuda getirilmesi, olarak
özetlenebilir.
Yukarıda da belirttik; bu teşviklerden yararlanan şirket sayısı 1913 düzenlemesi ile
239 iken 1923’te 342’ye ve 1927’de 470’e çıktı. 1926-1939 döneminde sanayi sektöründe
genişleme ve işgücü verimliliğinde artış yaşandı. Sanayi üretiminin gerçek değeri yılda
% 9 artarken, istihdam % 3 arttı. Bu dönemde iç ticaret hadleri sanayi malları lehine
gelişti. Ancak; ‘1929 Büyük Buhran’ Türkiye’yi de etkiledi. 1939 yılına kadar devletçilik
politikaları uygulandı.” (Moment Expo. www.oaib yayını. Mart 2009. Nostalji)
Gerek Osmanlı ve gerekse de Cumhuriyet’in ilk yıllarında uygulanan teşvik poli-
tikalarının en güzel örneği, Kayseri ve Civarı Elektrik T.A.Ş’ye (Şirket) devredilmek

155