Page 14 - Halil Edhem

VIII 7 1 1

HALøL EDHEM [ELDEM] VE KAYSERø ùEHRø

A) HALøL EDHEM [ELDEM] (1861-1838)’øN HAYATI
ønsanlar öldükten sonra, onlarÕn adlarÕnÕ unutturmayan úey eserleridir. øúte Türk
kültür tarihinde bu unutulmayacaklar arasÕnda eserleriyle seçkin yerini alan Halil
Edhem’i, 1334 (1918) HaziranÕnda yayÕmlanan úehir tarihçili÷imizin ilk ilmî
örneklerinden olan Kayseri ùehri adlÕ eseri münasebetiyle tanÕtmayÕ uygun bulduk.

Büyük Türk düúünürü, araútÕrmacÕsÕ, arkeolog ve müzecisi Halil Edhem’in hayatÕ
hakkÕnda; yerli ve yabancÕ dostlarÕnÕn hazÕrladÕ÷Õ ve Türk Tarih Kurumu’nun
1
yayÕmladÕ÷Õ iki ciltlik eser yeterince bilgi vermektedir . Biz burada genel hatlarÕyla
onun hayatÕnÕ ve bilim dünyamÕzdaki yerini belirtece÷iz.

1. Ailesi ve Okul HayatÕ: Halil Edhem, Haziran 1861’de østanbul’da do÷muútur.
2
BabasÕ, Sultan II. Abdülhamid devri sadrazamlarÕndan øbrahim Edhem Paúa , annesi
IspartalÕ olup, Abdülmecid zamanÕnda «Ya÷lÕkçÕlar KâhyasÕ» Mustafa A÷a’nÕn
kÕzÕdÕr.
øbrahim Edhem Paúa’nÕn o÷ullarÕ ve Halil Edhem’in kardeúleri yaú sÕrasÕyla;
Ressam Osman Hamdi, Türkiye’ye müzecilik fikrini getiren ve Halil Edhem’i
yetiútiren adamdÕr. øsmail Galib ise, devlet úurasÕ üyeli÷inde bulunmuú olup, aynÕ
zamanda meskûkât uzmanÕdÕr.
Bu üç kardeú, bizde arkeoloji, nümismatik, tarih, resim, mimarî ve heykeltÕraúlÕk
hususunda, yarÕm yüzyÕldan çok süren bir devrin yol göstericileri ve teúvik edicileri
olmuúlardÕr.
Halil Edhem, ö÷renimine østanbul’da baúlamÕú, Avrupa’nÕn çeúitli ülkelerinde
devam ederek baúarÕyla tamamlamÕútÕr. BabasÕnÕn görevi nedeniyle, de÷iúik
ülkelerde ö÷renim yapan Halil Edhem’in ö÷rencilik hayatÕ úöyle özetlenebilir:

1 TTK yayÕnÕ, Halil Edhem HatÕra KitabÕ, II cilt, 1. cilt, Ankara 1947’de basÕlmÕú olup, Ulu÷
ø÷demir’in önsözü ile yerli ve yabancÕ bilim adamlarÕnÕn ilmi makalelerini içine alÕr; II. cilt, Ankara
1948’de basÕlmÕú olup, Halil Edhem’e ait hâtÕralar yer almÕútÕr.
2 Devlet úurasÕ baúkanlÕ÷Õndan sadrazamlÕ÷a yükselen øbrahim Edhem Paúa, 1817 yÕlÕnda SakÕz’da
do÷muú, 5 ùubat 1877’de sadrazamlÕ÷a getirilmiú ve 11 ay 14 gün sadarette kalarak, 1878’de
azledilmiútir. 18 Mart 1893’de ölmüútür. Bkz. øsmail Hami Daniúmend, øzahlÕ OsmanlÕ Tarihi
Kronolojisi, østanbul 1961, c. IV, s. 510.