Page 15 - Halil Edhem

8 2 KAYSERø ùEHRø 2

ølkokuldan sonra girdi÷i Kaptan øbrahim Paúa Ortaokulu’ndan diploma almadan,
babasÕnÕn elçi tayin edildi÷i Berlin’e gitmiútir. Orada bir yÕl kadar kalarak,
AlmancayÕ ö÷rendikten sonra, dört buçuk yÕl Real Schuleye devam ile
ortaö÷renimini tamamlamÕútÕr. Oradan øsviçre’ye geçerek, bir yÕl Zürih
Üniversitesi’nin tabiat bilimleri dalÕna devam etmiútir. Sonra, babasÕnÕn iste÷i
üzerine, Viyana Politeknik Okulu’na kayÕtlanarak, tabiat bilimleri ve kimya
ö÷renimi yapmÕútÕr. AynÕ yÕl içinde øsviçre’ye dönerek, Bern Üniversitesi’ne devam
eden Halil Edhem, 1885’de felsefe doktoru olmuútur.
Halil Edhem, Avrupa’daki bu ö÷renimi sÕrasÕnda, çok sevdi÷i ve fakat, babasÕnÕn
engel olmasÕ üzerine devam edemedi÷i, arkeoloji derslerini de boúlamamÕútÕr. Halil
Edhem babasÕnÕn iste÷ine uyarak, kimya ve maden mühendisli÷i ö÷renimini
tamamlamÕútÕr.
Görülüyor ki, babasÕ øbrahim Edhem Paúa’nÕn fen bilimleri sahasÕnda
yetiúmesini istemesine karúÕlÕk, Halil Edhem sosyal bilimlere karúÕ daha çok ilgi
duymaktadÕr. Bu ilgisinden dolayÕ, bu alanda da kendi kendisini yetiútirmiútir.

2. Memuriyet ZamanÕ: Halil Edhem’in memuriyet hayatÕ, yukarÕda sözü
edildi÷i gibi, Avrupa’dan dönüú yÕlÕ olan R. 1301 (1885)’de baúlar ve 1931 yÕlÕnda
emekli oluncaya kadar devam eder. Memuriyet hayatÕnÕn, 7 yÕl 5 ayÕ harbiyede; 16
yÕl 7 ayÕ müzeler müdür yardÕmcÕlÕ÷Õnda; 5 ayÕ belediye baúkanlÕ÷Õnda; 21 yÕlÕ
müzeler müdürlü÷ünde geçmiú ve böylece 45 yÕl 5 ay devlet memurlu÷u yapmÕú
3
olup, bunun 38 yÕl 9 ayÕnÕ müzelerde geçirmiútir .
Halil Edhem, 1931’de Atatürk’ün emriyle østanbul’dan Türkiye Büyük Millet
Meclisi’ne milletvekili seçilmekle de siyasi hayata baúlamÕútÕr. Türk Tarih
Kurumu’nun kuruluúundan sonra, ikinci baúkan Samih Rifat’Õn ölümü üzerine 18
Ocak 1933’de Türk Tarih Kurumu BaúkanlÕ÷Õ’na seçilmiútir, Ölünceye kadar
TTK’nÕn vefakâr bir üyesi olarak kalmÕú ve çalÕúmalarÕndan ötürü Atatürk’ün
4
takdirini kazanmÕútÕr .

3. Ölümü ve Kiúili÷i: Halil Edhem Eldem, Atatürk’ün ölümünden bir hafta
sonra, 17 KasÕm 1938’de østanbul’da 77 yaúÕnda iken hayata gözlerini kapadÕ ve
EdirnekapÕ ùehitli÷i’nde topra÷a verildi. ølme ve Türk vatanÕna yaptÕ÷Õ sayÕsÕz
hizmetlerinden dolayÕ, milletlerarasÕ bir üne sahip bulunan, Laipzig ve Basel
üniversitelerinin fahri felsefe doktoru, birçok yabancÕ bilim kurumlarÕyla enstitülerin
fahri ve muhabir üyesi, Halil Edhem Eldem’in ölüm günleri, Türk milletinin en
büyük yas günlerine denk geldi÷inden, kaybÕndan duyulan acÕ onu sevenlerin içinde
kalmÕútÕr.

Çeúitli milletlerin ve özellikle Türk milletinin âdet ve ahlâkÕna en ince noktasÕna
kadar vâkÕftÕ. Memleketimizde gezgincili÷i ve ilmî incelemeleri sÕrasÕnda rastladÕ÷Õ
dostlarÕnÕ düúünceleriyle, bilgisiyle ve ö÷ütleriyle aydÕnlatmÕútÕr. Âlim ve cahille,
yerli ve yabancÕsÕyla, dinsiz ve dindarÕyla, köylüyle, kadÕn ve erkekle, çocuk ve
büyükle görüúmek yollarÕnÕ ve kendisini nasÕl sevdirece÷ini bilirdi. O, nazik ve asabî
huylu, çok zeki ve hassas, her güzelli÷i seven, bütün çirkinliklere karúÕ titizlik
5
gösteren bir ilim ve san’at adamÕydÕ .

3 Aziz O÷an, Halil Edhem HatÕra KitabÕ, c. II, s. 83
4 Bilâl Aziz YanÕko÷lu, Halil Edhem HatÕra KitabÕ, c. II, s. 85.
5 Halil Edhem hakkÕnda a.g.e.’de yazÕlanlardan çÕkardÕ÷Õm sonuç.