Page 323 - kappadokia_kralligi

E-ROMA EYALET YÖNETİMİ VE KAPPADOKİA’ DA GÖREV YAPAN VALİLER

atanmalarına imkân tanıyan bir takım düzenlemelerin gerçekleştirildiği
anlaşılmaktadır. Cumhuriyet döneminin sonuna doğru ise bir başka görevli
memur olan consullerin görev sürelerinin dolmasının ardından proconsul
unvanını alarak bir eyaletin valiliğine atandıkları görülmektedir. Bu tip eya-
letlere provincia proconsulare adı verilmekteydi. Eyaletler genel olarak kura
ile dağıtılmasına karşılık bu işlemin bazen Senato’daki etkili kişilerin veya
imparatorun müdahalesi ile gerçekleştirildiği görülmektedir. Proconsullerin
görev yapacağı eyaletler consul’lerin seçiminden önce bir lex Sempronia
(Sempronia kanunu) tarafından belirlenirdi. Böylelikle ortaya çıkabilecek
bütün tartışmaların önlenmesi amaçlanmıştır.
MÖ 55 yılındaki Senatus consultum (konsüller meclisi toplantısı) ile
consullerin veya praetorların Roma’daki bir yıllık görev sürelerinin dolma-
sının üzerinden beş yıllık süre geçtikten sonra herhangi bir eyalete yönetici
olmalarına imkan sağlayan bir düzenleme yapılmıştır. Bu eyalet valileri-
nin görev süreleri normalde bir yıl olmasına rağmen söz konusu sürenin
çoğunlukla uzatıldığı anlaşılmaktadır. Yeni bir vali eyalet topraklarına ayak
bastığı zaman kendinden önceki valinin otuz gün içinde eyaleti terk etmesi
gerekiyordu. Iulius Caesar Dönemi’nde çıkarılan lex Iulia (Iulius kanunu)
ile bir provincia propraetore’nin (vali yardımcısı) görev süresi bir yıl, pro-
vincia proconsulare’nin ( vali) görev süresi ise iki yıl ile sınırlandırılmıştır.
Augustus eyalet valilerine görevleri karşılığında maaş bağlayan ilk kişidir.
İlk eyaletlerin sınırları tam olarak tanımlanamamaktadır. Ancak Geç Cum-
huriyet Dönemi’nden itibaren eyaletlerin sınırları kesin olarak belirlenmeye
başlanmıştır. Augustus, Roma devletini bir monarşiye doğru çevirdiği zaman
içinde lejyon bulunan eyaletleri de kontrolü altına almıştı. Onları yönetmek
için Senato tarafından provincia proconsularelere vali olarak atanacak
kişilerin seçimi, Lex Sempronia (Sempronia kanunu) (MÖ 123/122) ile
düzenlenmekteydi. Bu yasa Senato tarafından eyaletlere gönderilen valilerin
tribunuslar tarafından veto edilmesini yasaklıyordu. Halk tribunuslarının
sayısı başlangıçta dört iken sonradan ona kadar çıkarılmıştır. Halk tirbu-
nusunun görevi; yüksek memurluklardaki aristokratlara karşı pleb sınıfının
hak ve menfaatlerini korumak idi. Yetkileri arasında yargıçlık yetkisi de
vardı. Halk tribunusu para ve ölüm cezası verebilirdi.

Sınırları içerisinde lejyon bulunmayan eyaletler ise Senato’nun seçtiği
proconsuller tarafından yönetilmiştir. Romalılar eyaletleri praedia populi
Romani (=Roma halkının çiftlikleri) olarak görmüş ve onları öncelikli olarak

323