Page 394 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 3

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ KAD / 385 [1345]

mazmun bakımından İran şiirine biraz içinde söylediği aşıkâne şiirleriyle samimi
daha yakındır. Divân şiirinin kurucuları duygularını ifade etmesi bakımından
arasında yer almaktadır. XV. ve XVI. asır Fuzûlî’ye yaklaşırken, özellikle şiirlerinde
Divân şairlerinde sıklıkla görülen hemen görülen renk, pırıltı ve samimiyet yönün-
bütün mazmunları Türk şiirine Hoca den de Bâkî’yi hatırlatır. Hemen bütün ga-
Dehhânî’den sonra geniş bir şekilde ilk zellerinde sevgilinin saç, kaş, kirpik, göz,
getirenler ve işleyenlerdendir. Divân’- yüz, ağız, dudak, diş, bel ve boy gibi güzel-
ında Enverî, Hâfız-ı Şîrâzî, Selmân-ı lik unsurlarını işleyen şâir, Anadolu’nun
Sâvecî ve Ömer Hayyâm gibi İranlı bazı şehir ve kasabalarından da zaman za-
şâirlerden ilhamlar göze çarpmasına rağ- man bahsetmiştir. Kahraman ve cesur ru-
men Kadı, taklitçiliğin çok uzağında, hunu şiirlerine aksettirmeyi başaran Kadı
şahsî duygu ve görüşlerini olgun bir Burhaneddin’in yaşadığı olayların etkisiy-
sanatkâr kudreti ve şuûru ile şiirlerine le kaleme aldığı şiirlerinde ise devrin anla-
yerleştirmiştir. Şair, şiirlerinde maddî aş- yışından farklı olarak realist bir anlayışa
kı, tabiatı ve maceralı hayatının ilhamla- sahip olduğu görülmektedir. İran mitoloji-
rını terennüm etmiştir. Şiirlerinde zaman sine, astrolojiye, gramere ve mûsikiye ait
zaman mistik bir hava fark edilmekle bir- terimleri şiirlerinde ustaca kullanan şâir,
likte bu son derece sönüktür. anlama güç katmak için pek çok atasözü
Osmanlı kaynaklarında şairliği üzerinde ve deyime de yer vermiştir. Şair, ayrıca İs-
hemen hiç durulmayan Kadı Burhaned- lam öncesi Türk şiir türlerinden biri olan
din’in edebî yönüyle ilgili yerinde tespit- tuyuğun Anadolu’ya taşınmasında köprü
lerde bulunabilmek için Divân’ın çok iyi görevi görmüş, eski tuyuğ tarzına hâkim
bir şekilde incelenmesi gerekmektedir. olan hikmet anlayışını tasavvufî gelenekle
Tek nüshasına ulaşabildiğimiz oldukça birleştirerek devam ettirmiştir. Hemen her
tuyugunda tasavvuf lirizminin yanında yi-
hacimli Divân’ı, onun mücadelelerle ge- ğitçe bir edâ ve meydan okuyuş hissedil-
çen hayatına rağmen ince bir ruha ve şa- mektedir.
ir bir tabiata sahip olduğunu göstermek- Aruz vezninin hemen bütün şekillerini bol
tedir. Şiirlerinde mahlas kullanmayan bol kullanan, Türk nazmında yeni kafiye
Kadı Burhaneddin için şiir; sanatını, ve redif işlemekte çok bariz bir genişlik
zekâsını ve ustalığını gösterebileceği bir gösteren Kadı Burhaneddin, Ahmet Paşa
sahadır. Arapça ve Farsça şiir yazacak ve Necâtî gibi büyük sanatkârlarla birlikte
kadar bu dillere hâkim olan şair, Oğuz daha birçok XV. asır şâirinin de ilk kayna-
Türkçesinin yanında Doğu Türkçesine ğı ve örneği durumundadır. Şiirlerinin
de hâkimdir. Şiirlerinde Eski Anadolu muhtevasında görülen mübhemiyet ve bir
Türkçesi ile beraber Azeri ve Doğu Türk- takım dil, teknik ve vezin kusurları, Dîvân
çesinin özellikleri de görülmektedir. şiirinin yeni oluştuğu bir dönemde eserle-
Kadı Burhaneddin, mana yönünden de- rini kaleme alması, devrin dil husûsiyet-
rin, dil açısından zengin ve edebî sanatlar lerinin tam olarak yerleşmemesi ve şâirin
cephesinden de son derece usta şiirler ihtiraslı mizacı ile açıklanabilir. Ancak şa-
kaleme almıştır. Cinas sanatını fevkalade irin şiirleri bir bütün olarak ele alındığın-
kullanıyor olması, edebiyatımıza yeni da, Kadı’nın üstün bir şiir yeteneğine sa-
teşbih ve mecazlar katması, şiirlerindeki hip olduğu ve bu kusurların şâirin büyük-
derinlik, lirizm, tasavvufa yer veriş tarzı, lüğünü etkileyecek nitelikte olmadığı gö-
az sözle çok mana ifade edebilmesi, şiir- rülecektir.
lerinde mahallî unsurlara yer vermesi ve Eserleri: Divân, Henüz Kadı Burhaned-
Türk dilinin kıvraklığından ve anlam din hayatta iken H 796 (M 1393-94) tari-
farklarından ustalıkla yararlanabilmesi hinde çoğaltılan Kadı Burhâneddin
devrin orijinal sanatkârları arasında yer Divân’ının tek nüshası Londra’daki Bri-
almasını sağlamıştır. tish Library’de Or. 4126 numarada kayıt-
Kadı Burhaneddin, kendine has lirizm lıdır. Divân’da 1268 gazel, 45 eksik gazel,