Page 446 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 3

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ KAP / 437 [1397]

KAPALI ÇARŞI
Kayseri’nin Osmanlı Dönemi’nde oluş-
muş merkezî çarşıdır. Selçuklular zama-
nında şehirde surlar içerisinde ticari ya-
pıların bulunmadığını, 1277 yılında Ana-
dolu’yu Moğollar’dan kurtarmak üzere
Kayseri’ye kadar bir sefer düzenleyen
Mısır Memluklu Sultanı Baybars’ın ya-
nında bulunan ve bu sefer hakkında bir
risale kaleme alan İbn Abdüzzahir* haber
vermektedir.
Kayseri’de Kapalı Çarşı (o zaman kapalı
değildi) ilk defa II. Bayezid’in hizmetkâr-
Kayserili Areteus (H. Tekiner Arşivi) larından Mustafa Bey’in 1497 tarihinde
yaptırmış olduğu Bedesten’le başladı.
KAPADOKYALI ARETEUS Her ne kadar Bedesten’in batısında daha
Kayserili Areteus (Aretaeus) diye de bili- eski olarak, Kayseri Valisi Samağarlı Mo-
nir (M. S. II. yüzyıl). Antik çağın en ünlü ğol Beyi Hızır Bey*’in, Hacı İbrahim’le
Grek hekimlerinden biri ve diyabet (şe- evlenen kızı Şah Hatun’un yaptırdığı, Pa-
ker) hastalığına Yunanca “su çeken” an- muk (Kapan, Penbe) Hanı* bulunuyorsa
lamına gelen “diabetes” adını veren ve da, bu han Kapalı Çarşının biraz dışında
hastalığın bugün de geçerli olan ilk tanı- kalmış gibidir.
mını yapan kişidir. Kapadokya’da doğdu, Bedesten’in vakfiyesinden anladığımıza
Roma ve İskenderiye’de çalıştı. Antik çağ göre Mustafa Bey bu binayı yanlarda
tıbbında Hipokratik öğretilerin yeniden Kuyumcular ve Haffafların (ayakkabıcı-
canlanmasını sağladı. Uygulamada deği- lar) bulunduğu bölümleri ve bunlara üç
şik tıp ekollerine de yöneldiği için eklek- taraftan birleşik 38 dükkânla birlikte yap-
tik (seçmeci) bir hekim olarak kabul edi- tırmıştır. Kare planlı orta kısım, ortada
lir. Eski İyon lehçesiyle yazdığı Akut ve dört ayağa dayanan dokuz kubbe ile ör-
Kronik Hastalıkların Nedenleri, Belir- tülüdür. Yan bölümlerde de, ortada kub-
tileri ve Tedavileri Üstüne adlı sekiz be bunun yanında iki tonoz bulunmakta-
ciltlik eserinde astım, difteri, epilepsi, gut, dır. Bedesten vakıf kayıtlarında Mustafa
histeri, mani, tetanos ve zatürree gibi pek Bey’in hanımı olan II. Bayezid’in torunu
çok hastalığı doğru ve metodik bir biçim- Hançerli Fatma Sultan* adına kayıtlıdır.
de tanımladı. Tıp alanındaki katkıları ö- XVI. yüzyılın başlarında Yavuz Sultan
lümünden sonra tamamen unutulduysa Selim’in son, Kanunî Sultan Süleyman’ın
da bu esere ait el yazmalarının XVI. yüz- ilk sadrazamı olan Pir Mehmed Paşa 1521
yılda bulunmasıyla birlikte yeniden ün- yılında çarşı içerisine Konya’daki vakfına
lendi. Osmanlı dönemine ait kaynaklar- dâhil ettiği Gön (deri) Hanı’nı (Yeni Han)
da adı “Kayseriyyeli Arete” olarak geç- yaptırdı. Bu han harap hâlde ve mülkiye-
mekte, İstanköylü Hipokrat (İpokrat) ve tinin çoğu şahıslara geçmiş olarak bugü-
Bergamalı Galen’le (Calinos) birlikte ne gelmiştir.
“Ekânim-i Selâse-i Tıb”dan (Tıbbın Üç XVI. yüzyılın ortasında büyük bir vakıf
Esası) biri kabul edilmektedir. kurmuş bulunan şehrin meşhur kadısı,

Kaynakça: Francis Adams, The Extant Works Kadı Bedreddin Mahmud*un 1559 tarihli
of Aretaeus, the Cappadocian. London: vakfiyesinden öğrendiğimize göre Kadı
Sydenham Society, 1856; Anonim. “Ekanim-i Mahmud 1648 yılında Bedesten yanına
Selase-i Tıb”, Mecmua-i Ebuzziya, Konstanti- ve çarşı çevresine çok miktarda dükkân
niyye, 2 (14), Rebiülahir 1298 (M1881), s. 432;
Ali Haydar Bayat, Tıp Tarihi, Sade Matbaa, yaptırmış ve bunları vakfetmiştir. Yine bu
İzmir 2003. asrın sonlarında bir vakıf kuran Kayseri
HALİL TEKİNER eşrafından Nasrullahzâde Hacı Mehmed