Page 45 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 4

[1476] 36 / KAY KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

leti geniş toprakları idare etmek için mem- leti ve bağlı olduğu sancaklar şu şekilde
leketi yüzlerce kazalara bölerek buralara ifade edilmiştir: “Eyâlet-i Karaman yedi
mahsus belirli idari-kazai örgütler kurarak sancaktır. Zuamâ ve erbâb-ı tımar iki bin
yönetimi halk tabakasının derinliklerine beş yüz kılıçtır. Kanun üzere cebelüleri
kadar iletmede çareyi bulmuştur. ile altı bin miktarı asker olur. Sancakları
Kayseri, 1474 yılında Karaman eyaletine şunlardır: Livâ-i Konya, Livâ-i Beyşehir,
bağlı sancak merkezi oldu. Livâ-i Kırşehir, Livâ-i Kayseriyye (Kayse-
Osmanlı idari teşkilatı içerisinde Kara- ri), Livâ-i Niğde, Livâ-i Aksaray, Livâ-i
man eyaleti, kuruluş tarihi ve sırası bakı- Akşehir.”
mından Rumeli, Anadolu ve Rum vilaye- Hezarfen Hüseyin Efendi’nin 1086 (1675-
tinden sonra kurulmuş dördüncü askerî 1676) tarihlerinde kaleme aldığı
birimdir. Karaman eyaleti 1522 yılında “Telhîsü’l-Beyân fî Kavânîn-i Âl-i
Konya, Beğşehir, Akşehir, Aksaray, Osmân” adlı eserinde Kayseri sancağı,
Niğde, Kayseri ve İçel sancaklarından Karaman eyaleti dâhilinde gösterilmek-
oluşmakta idi. Karaman Beyliği’nin Paşa tedir. Bu kanunnameye göre yedi sancak-
Sancağı genellikle Konya sancağı olmuş- tan oluşan Karaman eyaleti 1600 kılıçtır.
tur. Paşa Sancağı olunca beylerbeyinin 116’sı zeamet, geri kalanı tezkireli ve tez-
divanı burada toplanıyor, mahalli karar- kiresiz tımardan oluşmaktadır. Cebelü
lar burada veriliyordu. Kayseri kısa bir askerleriyle birlikte Osmanlı ordusunda
süre de olsa 1530’larda Paşa Sancağı hizmet edebilecek nitelikte toplam 4600
olarak kayıtlarda zikredilmiştir Hatta askerden oluşmaktadır.
Evliya Çelebi Seyahatname’sinde Kara- Osmanlı Devleti’nde kadı’nın sorumlulu-
man eyaletinin paşa sancağıdır, denmek- ğu, bölgesinde bulunan kaza nahiyelerin
tedir. 1583-84 yıllarında Karaman eyaleti birleşmesi ile meydana gelmiştir. Kayseri
Konya, Kayseri, Niğde, Kırşehir, Aksa- merkez kaza ile Karahisar ve Yahyalı*
ray, Beyşehir ve Turgut sancaklarından kazalarından oluşmakta idi. Bu taksimat
ibaretti. 1650-1750 yılları arasında gönderilen
XVI. yüzyılda Anadolu’da 141 sancak
bulunmaktadır. Bu sancaklardan biri de avârızhaneler ile ilgili belgelerde görül-
mektedir. 1657 yılında Kayseri sancağı
Kayseri’dir. Kayseri’nin nahiyeleri şu
şekilde sıralanmaktadır: Kaza-i Kayse- dâhiline Ürgüp, Zamantı ve Palas kazaları
riyye, Nefs-i Kayseri, Nahiye-i Sahra, dâhil edilmiştir (5 Aralık 1657). Fakat aynı
Nahiye-i Koramaz, Nahiye-i Cebel-i Ali, tarihlerde avârızhâneler içerisinde bu
Nahiye-i Kenar-ı Irmak ve Karakaya*, kazaların ismi geçmemektedir. Zamantı
Nahiye-i Karataş*, Nahiye-i Malya*, ve Palas ise Maraş sancağı kazalarına
Nahiye-i Yörükan-ı İslamlu, Nahiye-i dâhildir. Dolayısıyla vergi ünitesi oluştu-
Köstere, Nahiye-i Yüzdeciyan-ı Daniş- rulurken kaza ve nahiyelerde değişimlerin
mendlü. XVI. yüzyılda Kayseri’nin nahi- meydana geldiği görülmektedir. Kayseri
yeleri şu şekilde sıralanmaktadır: Sahra, ve kazaları nahiyelere taksim edilmişti.
Koramaz*, Cebel-i Ali*, Cebel-i Erciyes*, Kayseri ve kazalarına tabi nahiyeler şun-
Karakaya , Kenar-ı Irmak*, Malya*, Kara- lardır: Sahra, Köstere, İslamlu, Koramaz,
taş*, Bozatlu nahiyeleri. 1645-1669 yılları Kenar-ı Irmak, Cebel-i Ali, Karataş, Deve-
arasında Malya nahiyesi hariç diğer nahi- li* ve Yahyalı. XIX. yüzyılın başında Kay-
yeler mevcut olup bu nahiyelere ilave seri, Karaman eyaleti dâhilinde bulun-
olarak Göstere (Tomarza*) nahiyesini maktadır. Karaman eyaleti; Konya, Beğşe-
eklenmiştir. XVII. yüzyıla gelindiğinde hir, Akşehir, Kayseriyye, Niğde, Kırşehir
Kayseri Karaman eyaletine bağlı olarak ve Aksaray sancaklarından oluşmaktadır.
sancak statüsünü muhafaza etmiştir. H 1273 ( M 1857) salnamesine göre Kayse-
Osmanlı Devleti’nin toprak tasarruf siste- ri Bozok eyaleti dâhilinde kaydedilmiştir.
mini ve onun dayandığı hukuki ve mali Bozok eyaleti 69 kazadan ve Bozok, Kay-
esasları izah eden bir kanunname kitabı seri, Ankara, Kengırı livalarından meyda-
olan 1653 tarihini taşıyan Sofyalı Ali na gelmektedir. Liva-i Kayseriyye, Kayserî,
Çavuş Kanunnamesi’nde Karaman eya- Nahiye-i Sarıoğlan, Nahiye-i Karahisar-ı