Page 42 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 4

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ KAY / 33 [1473]

katma değer yaratan, üreten, ikram eden, beler koydurtmuşlardır. 1215 senesine ait
geçmiş hatıralarına saygı gösteren, geç- olan bu kitabede, kaledeki tamirata katı-
mişini hürmetle ve rahmetle anma husu- lan beyler arasında Kayseri beyi olarak
sunda samimi ve Türkiye’nin huzur kenti Bahaeddin Kutluğca ismi zikredilmekte-
olmaya devam etmektedir. dir ve idari görevi olarak “Kayseri ve

Kaynakça: Misalli Büyük Türkçe Sözlük, C. II, vilayat subaşısı” denilmektedir. Sinop
Kubbealtı Yayınları, İstanbul 2005, s. 1622; kitabelerinden kesin olarak anlıyoruz ki
Redhouse Türkçe-İngilizce Sözlük, Redhouse Selçuklu ülkesindeki eyaletlerin isimleri-
Yayınevi, İstanbul 1998, s. 626; Osman Turan, ni çağdaş kaynaklar bildirmemektedir.
“Selçuklular Zamanında Türkiye”, Alp İbn Sâid, her birisinde idarecisi, kadısı,
Arslan’dan Osman Gazi’ye (1071-1318), cami, hamam ve bezzâz-istanı (bedesten,
Ötüken Neşriyat, İstanbul 2010, s. 697; Ankara esnaf çarşısı) bulunan 24 eyalet şehrin-
Vilayeti Resmî Salnamesi, İstanbul 1325, (M.
1909), s. 204; Üçler Bulduk, “Halil Abbasizade’- den söz eder. Bir diğer çağdaş kaynak,
ye Göre XIX. Yüzyılda Kayseri”, KYTSB¹, s. 98. Simon de Saint-Ouentin, ülkede kasaba,
MUSTAFA KESKİN kale ve küçük iskân yerlerinden başka
yüzden fazla şehir yerleşmesi bulunduğu-
İdari Yapı nu belirtir. XIII. yüzyıla tarihlenen Hristi-
Selçuklu Dönemi İdari Yapı: Uzun süre yan din adamı Simon de Saint-Quentin
Danişmentli yönetiminde kalan Kayseri ile Arap Coğrafyacı İbn Said’in seyahat-
ve çevresi, Türkiye Selçukluları ile Daniş- namelerinde, Anadolu’da Selçuklu ege-
mendliler* arasındaki hâkimiyet mücade- menliğinde yirmi dört eyalet ya da suba-
lelerine sahne olmuştur. Danişmentlile- şılık merkezi var olduğuna ilişkin kayıtlar
rin hamisi olan Şam Hükümdarı Nured- ile Selçuklu Dönemi*’nde meliklik mer-
din Mahmud Zengi’nin ölümü ile Ana- kezleri ve unvan verilen kentler listesinin
dolu’da Türk birliğini kurmak isteyen karşılaştırılmalı olarak irdelenmesi neti-
Selçuklu Sultanı II. Kılıç Arslan*, Daniş- cesinde Amasya, Ankara, Antalya, Tun-
mentli topraklarını ele geçirerek 1169 guzlu, Erzurum, Erzincan, Kayseri,
yılında bu hanedanlığın Kayseri ve Konya, Malatya, Niğde, Niksar, Samsun,
Zamantı’daki hâkimiyetine son verdi. Sivas, Sinop, Tokat, Kastamonu gibi
Selçuklu hâkimiyetine giren Kayseri, bir- (olası) idari birim ya da eyalet merkezi
çok önemli olaya ve hanedan çekişmele- işlevindeki kentler belirlenebilmektedir.
rine şahit olmuştur. Türkiye Selçukluları- II. Kılıç Arslan, ülkeyi oğulları arasında
na ait kaynaklar, XII. yüzyılın son çeyrek- pay edinceye kadarki dönemde Kayseri
lerine kadar ülkedeki idari (mülki) bölgesi, Nureddin Sultanşah*’a düşmüştü.
bölünmeye dair herhangi bir bilgi ver- Türkiye Selçuklularında ilk idari bölün-
mez. me, Kılıç Arslan’ın şehzadeleri ve gönde-
XIII. yüzyıl başlarında Türkiye Selçuklu- rildikleri yerler İbn Bibi’de yer almaktadır.
larında idari birimdeki yöneticiler Buna göre Rükneddin Süleymanşah,
“sahip” ya da “subaşı” diye de anılabil- Tokat ve tevâbii; Nasireddin Berkyaruk-
mektedir. “Subaşı” Bahaeddin Kutluğca şah, Niksar maa-muzâfât (Koyluhisar);
“Kayseri ve vilayetleri”nin başında bulu- Mugiseddin Tuğrulşah, Ablistan (Elbis-
nuyordu. Selçuklu idari biriminde iki tan); Nureddin Sultanşah, Kayseriye; Kut-
esas söz konusudur: Birisi şehir, diğeri de beddin Melikşah, Sivas ve Aksara(y); Mui-
bir veya birden fazla olabilen vilayettir. züddin Kayserşah, Malatiye (Malatya);
Bu bakımdan kaynaklarda sık sık geçen (Şücâeddin) Sencerşah, Erâkliye; (Muzaf-
“şehir ve vilayet” deyimi, Selçuklu idari ferüddin) Arslanşah, Nigide (Niğde);
birimini yansıtan terimler olarak görül- Nizâmeddin Argunşah, Amasya; Muhyid-
mektedir. Bu ikisi birbirinden ayrı özel- din Mes’udşah, Engürü (Ankara); II. Gıya-
likler taşıyan fakat Selçuklu idari birimin- seddin Keyhusrev, Borgulu. Bu şehzade-
de karşılıklı olarak her biri diğerini ler, gittikleri yerlerdeki idari teşkilatın
tamamlayan unsurlardır. Sinop Kale- başına geçmişler ve idari görevlilerini de
si’ndeki tamirata katılan yöneticiler de beraberlerinde götürmüşlerdir.
yaptırdıkları inşaata kendilerine ait kita- Selçuklular zamanında Sivas ve Kayseri