Page 59 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 4

[1490] 50 / KAY KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

Kayseri Şehri ri’nin ilk çekirdeğini teşkil ettiğini belirt-
Kayseri şehrinin (Antik Mazaka) ilk mektedir. Ancak bu yapı topluluğundan
kurulduğu yer, bugünkü şehir merkezi- günümüzde hiçbir eser mevcut değildir.
nin 2 km güneybatısındaki Eskişehirin Tarihin çok eski devirlerinden beri Tür-
Dağı olarak adlandırılan lav akıntılarının kiye’deki şehirler çeşitli nedenlerden
üzeridir. Burası günümüzde “Eski Şehir” dolayı yer değiştirmiştir. Bu değişiklikte
veya “Eski Kayseri” olarak bilinmektedir. korunma endişesi, ekonomik nedenler,
Nezahat Baydur’a göre Mazaka burada askerî nedenler ve doğal olaylar rol oyna-
MÖ XI. yüzyılda kurulmuştur. mıştır. Kayseri’nin yer değiştirmesinde
Yöreden geçen seyyahlar Bizans Döne- ise belirtilen bu nedenlerden bazılarının
mi* ile ilgili yapı izlerini tarif ve tasvir etkili olduğu kuvvetle muhtemeldir.
etmişlerdir. Bugün, toprak yüzeyinde Gabriel’in belirttiğine göre Basilius’un
mevcut bazı duvar parçaları, bu tepede inşa ettirdiği yapı topluluğunun bir çekim
yerleşmenin varlığını göstermektedir. alanı oluşturduğu düşüncesine katılmak
Ancak bunların tarihini (yılını, asrını) mümkündür. Bunun yanında korunma
tespit etmek güçtür. endişesinden de kaynaklanan bir yer
Şehrin kuruluş yeri, ova tabanından yak- değiştirme söz konusu olabilir. Her ne
laşık 100 m yüksekte, ovaya hâkim bir kadar ilk yerleşme yerinin, savunmanın
tepe üzerindedir. Kuruluş devrinin şart- daha kolay olması açısından ovadan yük-
ları göz önüne alındığında, şehrin ovada sekte ve korunaklı bir alanda olması bu
değil de yüksekçe bir tepe üzerinde yer fikirle çelişiyor gibi gözükse de Strabon,
alması, bunun savunma amacına yönelik “Genellikle Mazaka bir kentin kurulması
olduğunu göstermektedir. Nitekim, şeh- için uygun bir yer değildir. Çünkü burada
rin bulunduğu tepeyi güneyden yüksek ne su vardır, ne de doğal bir şekilde tah-
Erciyes dağlık kütlesi, batıdan da volka- kim edilmiştir ve valilerin ihmali yüzün-
nik sistemin devamı olan Yılanlı Dağı* den surları da yoktur.” şeklinde bilgi ver-
çevrelemektedir. Bu durumda şehrin yal- mektedir. Bu durum da şehrin savunma-
nız kuzeye ve doğuya bakan bölümleri sını güçleştirmiş olmalı ki ovada kurulan
ovaya açıktır. Böylece şehrin dışarıdan şehrin etrafı III. veya IV. yüzyılda surlarla
gelebilecek tehlikelere karşı savunulabil- çevrelenmiştir. Bunun yanında şehrin
mesi için ovaya nazaran daha uygun bir geçirdiği bir deprem de bu yer değiştir-
ortam söz konusudur. Kuruluş yerinin mede rol oynamış olabilir.
seçiminde şehrin savunma durumu göze- Eski adı Kaniş veya Neşa olan Kültepe*,
tilirken tarım imkânlarının mevcut oldu- Kapadokya Krallığı’nın merkezi Kaise-
ğu, şehrin beslenme ihtiyacını karşılaya- ria’nın (bugünkü Kayseri) 6 km kuzeydo-
cak olan ova tabanından da uzaklaşılma- ğusundadır. Sivas’tan gelen doğu-batı ve
maya özen gösterilmiştir. Malatya’dan geçen güneydoğu-batı ve
Kuruluş tarihi MÖ XI. yüzyıl olarak tah- güneyden kuzeye ulaşan tarihî ve doğal
min edilen Kayseri’nin bugün bulunduğu anayolların birleştiği noktadadır. MÖ III.
yere yani ovaya ne zaman indiği konu- binyılın sonlarından itibaren bölgede
sunda kesin ve yeterli bilgi yoktur. Bazı hüküm sürmüş Kaniş Krallığı’nın merke-
yazarlara göre IV. yüzyılda yörenin önde zi olup aynı zamanda Anadolu’daki Asur
gelen din adamlarından Başpiskopos Ticaret Kolonileri* sisteminin başşehri-
Basilius*, bugünkü şehrin bulunduğu dir. Kültepe, MÖ III. binin sonlarında ve
alanda büyük bir öksüzler yurdu yaptır- II. binyılın ilk çeyreğinde Anadolu-Suri-
mıştır. “Basileias” adı verilen bu yapı ye-Mezopotamya arasında parlak bir
topluluğu, dönemine göre başlı başına ticaret ve sanat merkezi olmuştur.
bir şehir niteliği taşıyordu. Çünkü içinde
kilisesi, piskopos sarayı, kitaplığı, rahip- Türkler Döneminde Kayseri
lerin oturması için yerler; gezginler, has- Hakkında çok fazla bilgi olmayan Eski
talar ve fakirler için misafirhaneler ve Şehir ya da Eski Kayseri bir yana bırakı-
cüzzamlılar için bir hastanesi vardı. lacak olursa bugünkü Kayseri’nin çekir-
Albert Gabriel,* buranın şimdiki Kayse- değini Kayseri Kalesi oluşturmaktadır.