Page 61 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 4

[1492] 52 / KAY KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

kadar genişleyebileceği konusunda nüfus Nüfustaki bu artış ve buna bağlı olarak da
ve mahalle sayısı fikir vermektedir. XVI. şehrin alansal gelişiminde rol oynayan
yüzyılda sadece bir mahallesi surlar birtakım faktörler vardır. Söz konusu
dışında olan şehir, bu yüzyılda hatta faktörlerin başında şehrin ticari fonksi-
XVII. yüzyıldan itibaren surların dışına yonu gelmektedir. Sancak merkezi olma-
çıkarak ovaya yayılmış olmalıdır. sı nedeniyle idari fonksiyonun da bu
Bu dönemdeki şehrin diğer özellikleri ile konuda payı vardır. V. Cuinet’nin belirtti-
ilgili olarak şunlar da belirtilebilir: Daha ğine göre şehirde altı kervansaray, bir
önceden olduğu gibi ticaret, VIII. yüzyıl- hastane ve ticaret mahkemesi vardı. Bele-
da da Kayseri’nin ekonomik yaşamında diye teşkilatı ise 1871 yılında kurulmuştu.
önemli olmuştur. Bu dönemde şehirde Yüzyılın sonuna doğru küçük sanayinin
bir bedesten ve beş han, dört tane de gelişmekte olduğu görülür. Bunun yanın-
pazar yeri ismi tespit edilmiştir. Şehirde- da başından beri Kayseri için en önemli
ki dinî, sosyal ve idari binalara gelince 25 geçim kaynağı olan ve ova tabanında
cami ve mescit, 2 mevlevihane, 7 hamam, sürdürülen tarım da göz önüne alınırsa
11 çeşme, 6 medrese ve her caminin bütün bu faktörlerin bir araya gelmesi,
yanında da sübyan mektebi bulunmak- şehrin nüfus ve buna bağlı olarak da alan
taydı. Ayrıca idarecilerin kullandığı bakımından büyümesini sağlamıştır.
(mutasarrıflara ayrılmış) bir saray ile Bütün bunlar XIX. yüzyılda döneminin
kadıların kullandıkları bir mahkeme şartlarına göre Kayseri’nin büyük şehir
binası mevcuttu. özelliği taşıdığını göstermektedir.
Önceki dönemlerde olduğu gibi deri işle- XX. Yüzyılda Kayseri Şehri: XX. yüzyı-
meciliği önemli bir zanaat dalıydı. Şehir- la gelindiğinde şehrin daha önceki
de barut imalinde kullanılan güherçile dönemlere oranla iyice geliştiği görülür.
çıkarılıyordu ve bu, İstanbul’un ihtiyacı- Yüzyıl başında Ahmet Nazif Efendi*,
nın büyük bir kısmını karşılıyordu. Ayrı- Osmanlı Devleti’nin resmî belgelerine
ca şap ticareti yapılmaktaydı. dayanarak şehir nüfusunu 56.178 olarak
XIX. Yüzyılda Kayseri Şehri: XIX. yüz- bildirmektedir. Yine bu dönemde şehir-
yıla gelindiğinde Kayseri’deki gelişimin de 108 mahalle bulunmaktaydı.
ve imar faaliyetlerinin devam ettiği görü- Yüzyılın başındaki Kayseri dar sokakları,
lür. İç kalenin güneybatısında yer alan ve bu sokakların kesiştiği yerlerde veya
daha önce bir yangın geçiren Kapalı cami, mescit, okul önlerindeki organik
Çarşı*, 1859 yılında halk tarafından yeni- meydanları ve çıkmaz yolları ile bir orta-
den inşa edilmiştir. Çarşıda 800 dükkân çağ şehri görünümü taşımaktaydı.
yer almaktaydı. Kapalı Çarşı’nın yapımı, Bu dönemde Kayseri’de 12.811 hane,
şehirdeki ticaretin canlılığının bir göster- 3.722 dükkân ve mağaza, 120 fırın, 30
gesidir. Yine 1803 yılında Atpazarı*’nda han, 11 hamam, 250 ambar ve samanlık,
18 dükkân, 1806 yılında Hükûmet Daire- 150 cami ve mescit, 56 sübyan mektebi,
sinin yanında bir askerî kışla inşa edildiği 6 erkek ilkokulu, 3 kız ilkokulu, 8 kilise,
bilinmektedir. İmar hareketlerinin yanı 2 kütüphane, 39 medrese, 123 çeşme ve
sıra şehir 1835 yılının ağustos ayında sebil, 31 tekke ve zaviye, 1 kıraathane, 1
büyük bir felaket yaşamıştır. Söz konusu hükûmet konağı, 1 askerlik dairesi, 1 cep-
tarihte meydana gelen depremde birçok hanelik, 1 belediye konağı, 1 gureba hasta-
ev yıkılmış veya harap olmuş, 1064 kişi nesi, 1 mülki idadi, 2 belediye bahçesi ve
de hayatını kaybetmiştir. 1 güherçile fabrikası bulunmaktaydı.
XIX. yüzyılın bazı dönemlerinde şehir Ahmet Nazif, bu dönemde şehirdeki tica-
nüfusu ile ilgili şu bilgiler mevcuttur: ret hakkında şu bilgiyi vermektedir:
1831’de yapılan sayıma göre şehirde “Kayseri’deki ticaret türü çeşitli ise de
13.466 erkek nüfus yaşamaktaydı. 1892 başlıca iki kısma ayrılır: Birisi nakdî ser-
yılına ait Ankara Vilayet Salnamesi’nde mayesi ile ticaret yapan servet ve zengin-
ise 49.498 nüfus olduğu belirtilmektedir. lik sahipleri, diğeri küçük sanat ve el
Nüfusa ait bu rakamlar şehrin alan ola- emeği ile çalışan çiftçi, teymurcu, kuyum-
rak daha da büyüdüğünün kanıtlarıdır. cu, saatçi gibi çalışan sanatkârlardır. Bu