Page 172 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 1

174 / AYA KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

Mih rap be yaz mer mer den ya p›l m›ş t›r, lar da dev let ile halk ara s›n da ki mü na se -
içe ri ye doğ ru faz la ca gi rin ti li ve yu var lak bet le ri dü zen le yen, hal k›n re yi ile se çi len
ke mer li dir. Al n›n da bo zuk bir sü lüs ya - ayan l›k ilk de fa XVII. yüz y› l›n son la r›n da
z›y la ka bart ma ola rak mih rap aye ti var d›r uy gu lan ma ya baş lan m›ş, XVIII. yüz y›l
Mes ci din mah fi li mev cut de ğil dir. baş la r›n dan iti ba ren bir çok san ca ğa mer -
Ayak cak l› Ca mi i’nin gi riş ka p› s› önün de - kez den gön de ril mek ye ri ne yer li ai le ler -
ki sa hn l›k tan son ra dö ne rek de vam eden den ida re ci ler ta yin edil miş tir.
yir mi üç ba sa mak l› taş mer di ven le dam - Os man l› ta ri hin de ayan ad›y la an› lan
da ki de mir den ya p›l ma min ber mi na re ye züm re, yer li halk tan ve Türk kö ken li
ç› k› l›r. Süs un su ru bu lun ma mak ta d›r. olup dev le tin za y›f du ru mun dan is ti fa de
Ya p› n›n ori ji nal ya p› s› ona r›m lar so nu cu ede rek zen gin ol ma ve ida ri iş le re ka vu -
bo zul muş, be to nar me bir ya p› gö rü nü mü şa bil me f›r sa t› n› el de ede bil miş ler dir.
ka zan m›ş t›r. Ayan lar, baş lan g›ç ta hü kü met çe gö rü le -
cek iş ler de, bun la r›n dev let üze rin de hiç -
Kay nak ça: Öz ke çe ci, Ca mi ve Mes cid le r, s.20.
CELİL ARSLAN bir te sir ve nü fu zu bu lun ma mak la be ra -
ber, bu lun duk la r› ma hal lin ile ri ge len le -
AYAN LAR rin den ol duk la r› için icap et ti ğin de ken -
Ke li me ola rak bir mem le ke tin, bir böl ge - di le rin den is ti fa de edi lir di. XVII. yüz y› l›n
nin, bir ka sa ba n›n ve ya bir s› n› f›n ile ri ge - son la r›n dan iti ba ren ve XVIII. yüz y›l bo -
len le ri hak k›n da kul la n› lan bir ta bir dir. yun ca dev let ile halk ara s›n da as ker sağ -
Arap ça göz an la m› na ge len “ayn” ke li - lan ma s›, ver gi da ğ› t› m› ve top lan ma s›,
me si nin ço ğu lu olan ayan; eş raf, vü cuh za hi re, hay van te mi ni ko nu la r›n da ara c›
ve er kân ile eş an lam l› d›r. Özel lik le hal - olan ve hal k›n is te ğiy le se çil me si ge re kir -
k›n gö zün de soy, sop ve iti bar ca siv ril miş ken, bu ku ral d› ş›n da, özel lik le şeh rin
olan lar için kul la n›l m›ş t›r. ile ri ge len le ri ni ken di ta ra f› na çe ke rek
Os man l› lar da XVI. ve XVII. yüz y›l lar da bu gö re vi ele ge çi ren bir züm re dir. Os -
ayan ke li me siy le ile ri ge len kim se ler kas - man l› Dev le ti’nin kla sik ça ğ›n da mü es -
te dil mek te dir. XVIII. yüz y›l da da res mî se se ler gö rev le ri ni la y› k›y la yap t›k la r›
ayan lar dan baş ka, şe hir aya n› ve ya şe hir - için, Ayan la r›n top lum için de ki nü fu zu,
le rin ile ri ge len le ri “ayan-› vi la yet” ola rak otur du ğu yer le şim mer ke zi nin d› ş› na
ad lan d› r› lan züm re mev cut olup, XVI. ç›k maz d›. An cak XVI. yüz y› l›n ikin ci ya -
yüz y› la na za ran da ha kuv vet li du rum day -
d› lar. XVIII. yüz y› la ge lin ce ye ka dar her
şe hir ve ka sa ba da bu lu nan bir ta k›m nü -
fuz lu ai le le re, eş raf ve ya ayan de ni lir di.
Mer ke zî hü kü met, ayan ve eş ra f› dai ma
halk ile hü kü met ara s›n da ara c› bir züm -
re ola rak ka bul et miş tir. Sa de ce Müs lü -
man lar ara s›n da de ğil, H› ris ti yan lar ara -
s›n da da zen gin, nü fuz lu kim se ler ve ya
pa paz lar ma hal lî ce maa tin, hü kü met kar -
ş› s›n da mü mes si li sa y›l m›ş lar d›r.
Os man l› lar da taş ra n›n yö ne ti mi XVI.
yüz y›l son ra la r› na ka dar doğ ru dan doğ -
ru ya mer kez den ta yin edi len bey ler be yi
ve san cak be yi ta ra f›n dan ya p›l mak tay -
ken, bu dö nem de çe şit li se bep ler le şe hir
ve ka sa ba lar da Ayan lar da gö rül me ye
baş lan m›ş t›r. Şe hir ile ri ge len le ri an la -
Ayanlardan Zennecioğullarına ait yıkılmış
m›n da ayan ve eş raf-› bel de ta bi ri es ki den olan konağın çizimi (N. Çakıroğlu, Kayseri
be ri kul la n›l mak ta ise de şe hir ve ka sa ba - Evleri, 1952)