Page 173 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 1

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ AYA / 175

r› s›n dan iti ba ren mem le ke tin ida re sin de ta bi ri kul la n› lan bu ai le ler, si ya si nü fuz ve
bir ta k›m ak sak l›k la r›n or ta ya ç›k ma s› kud re ti el le rin de bu lun dur ma ya baş la -
üze ri ne önem ka zan ma ya baş la m›ş lar ve m›ş lar d›r. Hat ta Kay se ri San ca ğ› Mu ta -
bu dev re de halk ile dev let ara s›n da ki iş - sar r›f l› ğ› na ta yin edi len mu ta sar r›f lar her -
ler de ara c› ve iş ta kip çi si ola rak fa ali yet han gi bir ne den le gö rev ye ri ne ge lin ce ye
gös ter me ye baş la m›ş lar d›r. 1559 ta ri hin - ka dar ida ri iş le ri ye ri ne ge tir mek için san -
den son ra Ana do lu’ya ya y› lan ka p› kul la - ca ğ›n ile ri ge len le rin den bi ri ni mü te sel lim
r›nın, di ğer as ker le rin ve emek li le rin mu - ola rak atan ma s› n› is te ye bi lir di.
ra ba ha (fa iz ci lik) il ti zam (Dev le tin ala ca ğ› ‹ş te bu şe kil de mü te sel lim ola rak ata nan -
ver gi le ri pe şin öde ye rek halk tan ver gi top - lar, ge nel lik le yer li halk tan olup usul süz
la ma) yo luy la ik ti sa di yön den güç le ne rek ola rak top la d›k la r› ver gi ler le zen gin ol -
ayan ara s› na ka t›l ımlar› bu züm re ye bir muş lar ve ayan l›k la r› ele ge çir miş ler dir.
ha re ket ge tir miştir. Böy le ce Ayan lar, bir Ör ne ğin, 1780 ta ri hin de Kay se ri’de 1776
ta raf tan il ti za ma ka t› la rak ve köy lü ye fa iz - ta ri hin den iti ba ren ayan l›k ve ağat l›k ya -
le pa ra ve re rek ser vet ve top rak ka za n›r - pan K›ğ la maz oğ lu Ali ve Bek taş oğ lu
lar ken di ğer yan dan suh te (medrese Meh med fu ka ra aha li den, vü ze ra ya sarf
öğrencisi) ve le vent is yan la r›n da ehl-i ör - ede ce ğiz di ye 15.000 ku ruş top la m›ş lar -
fe kar ş› asi le ri des tek le ye rek sos yal nü - d›r. Ya p› lan şi kâ yet ler so nu cun da Mus ta -
fuz la r› n› art t›r m›ş lar d›r. fa Pa şa ve Ka d› na ibi ne gön de ri len fer -
Ayan, ye rel kö ken li ve ya yö re d› ş›n dan man da bu pa ra n›n es ki sa hip le ri ne tek rar
ola bi li yor, hem rea ya hem de as ke rî s› n›f - da ğ› t›l ma s› is ten miş tir.
tan ge le bil mek te dir. Her yö re nin ön de Ba zen de ayan lar ara s›n da nü fuz mü ca -
ge len tüc car ve di ğer ser ma ye sa hip le ri - de le le ri ol mak ta ve bun dan do la y› halk
nin asa r›n dan, mol la ve müf tü gi bi ule ma da iki ye bö lü ne bil mek tey di. Ayan olan lar
ke si min den, yö re nin va k›f ge lir le riy le ya - ge nel lik le mü te sel lim lik le ri el de et mek te
şa yan es ki ai le le rin den ya da dev le tin ata - ve de vam l› ola rak bu gö re vi el le rin de tut -
d› ğ› va li, ka d› ve ya as ke rî bir lik ko mu tan - mak tay d› lar.
la r› ara s›n dan ç› ka bi li yor du. Ör ne ğin 1833 ta ri hi ne ka dar de vam eden ayan l›k,
Bağ çe ci za de el-Hac Mus ta fa Ağa, Ka d› - bu ta rih ten son ra öne mi ni kay bet me ye
oğ lu ‹s ma il, Ta las l› za de Meh met... gi bi. baş la m›ş ve bir ço ğu re dif as ke rî teş ki la -
Ayan züm re si, XVI. as›r dan son ra ye ni t›n da gö rev ala rak za man la or ta dan kalk -
şart lar al t›n da git tik çe önem ka zan dı. m›ş lar d›r.
Dev let, re aya y› ve ver gi kay nak la r› n› ko - 1774–1792 y›l la r› ara s›n da ki Kay se ri
ru mak kay g› s›y la bun lar dan asa yiş, ver gi ayan la r› şun lar d›r:
tah si li ve hat ta as ker top la ma iş le ri ko nu - 1774 To ru na ğa za de el-Hac Os man Ağa;
sun da ve di ğer ba zı ih ti yaç la r› n› da kar ş› - 1774 Zen ne ci za de es-Sey yid Mus ta fa;
la mak için nü fuz sa hi bi yer li ai le ler den 1775 Emir Ağa; 1775 Bek taş za de es-Sey -
ge niş öl çü de ya rar lan ma ya baş la dı. Ayan - yid Meh med Ağa; 1775 K›ğ la maz za de es-
lar’›n bü tün bu iş le ri ya pa bil me le ri, –yer - Sey yid el-Hac Ali Efen di; 1777 Zen ne ci -
le ri ni ga ran ti le mek için ça l›ş ma lar›– ve za de es-Sey yid Ah med Ağa; 1778 Ta las l›
di ğer kuv vet li ai le ler le mü ca de le ede bil - oğ lu Meh med; 1786 Emir Ağa za de es-
me le ri için ha t› r› sa y› l›r de re ce de ser vet le - Sey yid Meh med Emin Efen di; 1786 Be kir
ri nin ol ma s› n›n ya n› s› ra, as ker de bes le - Ağa; 1786 es-Sey yid Ha mid Ağa; 1786
mek zo run da kal d›lar. Bun la r›n bes len me Güp güp za de es-Sey yid Ebu be kir Ağa;
mas ra f› n›n da hal ka yük len me si so nu cun - 1786 Hüs nü za de es-Sey yid Meh med Ha -
da şi kâ yet ler or ta ya ç›k mak ta ge cik me - di Ağa; 1789 Zen ne ci za de Sey yid Sa d›k;
miş tir. Çün kü ayan lar XVIII. yüz y› l›n ikin - 1789 Bek taş oğ lu Fey zi; 1792 Âyân-› Mü -
ci ya r› s›n dan son ra dev le te ait ol ma s› ge - te sel lim Ali Ağa.
re ken mi rî ara zi nin hep si ni kon trol le ri al - XVIII. yüz y›l da ge rek Ayan lar ge rek se
t› na al dılar. Dö ne min res mî ya z›ş ma la r›n - yer li ai le ler, şe hir ha ya t›n da di ğer züm re -
da ken di le ri için za man za man de re be yi le re gö re da ha ak tif ve söz le ri ge çer du -