Page 452 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 1

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ DEV / 453

ca ret ya p› yor, or tak l›k lar ku ra bi li yor du.
‹s tis na lar ol sa da De ve li’de ti ca ri fa ali yet -
ler ağ›r l›k l› ola rak Er me ni ler ve Rum lar,
ta r›m ve hay van c› l›k fa ali yet le ri de Türk -
ler ta ra f›n dan yü rü tü lü yor du. Böy le lik le
bir lik te ya şa yan halk kar ş› l›k l› ola rak ti -
ca ret, ta r›m ve hay van c› l›k alan la r›n da
bir bir le ri nin ih ti yaç la r› n› kar ş› l› yor lar d›.
An cak, XIX. yüz y›l ›n son la r›n da hem ül -
ke için de hem de ül ke d› ş›n da mey da na
ge len olay lar, “mil let” kav ra m› na ye ni an -
lam lar yük le di. Böy le ce Er me ni ler ara -
s›n da dev le te kar ş› is yan ha re ket le ri baş -
la d›. Bu is yan lar De ve li’de de gö rül dü.
Ül ke ge ne lin de 1890-1895 y›l la r› ara s›n -
da ç› kan Er me ni is yan la r›n da De ve li’de
bu lu nan Er me ni ler ön plan da yer al d› lar. Develi Elbizʼde kış
Bu yüz den iliş ki ler bo zul du. Er me ni is -
yan la r›n da mis yo ner le rin Er me ni le ri k›ş - XIX. yüz y›l da eko no mi söz ko nu su ol du -
k›rt t›k la r› bi lin mek te dir. De ve li, Ame ri - ğun da De ve li’de ta r›m, hay van c› l›k ve ti -
ka l› mis yo ner le rin* fa ali yet ala n› için de ca ri fa ali yet le rin yo ğun bir şe kil de ya şan -
kal d›. Mis yo ner ler, De ve li’de ye tim ha ne d› ğ› gö rül mek te dir. Gü nü müz de ki ta bi -
ve okul aç ma ko nu sun da amaç la r› na riy le en düs tri bit ki le ri di ye bi le ce ği miz
ulaş t› lar (1913). kök bo ya mad de si olan ceh ri, zamk el de
Er me ni me se le si, ge rek Bi rin ci Dün ya edi len kit re ve be zir ya ğ› el de edi len zey -
Sa va ş› ge rek se Kur tu luş Sa va ş› s› ra s›n da rek ad l› bit ki le rin en ve rim li le ri De ve li ve
De ve li’de bir kez da ha gün de me gel di. çev re sin de ye tiş ti ril mek tey di. Bu nun se -
Er me ni ko mi ta c› lar Bi rin ci Dün ya Sa va ş› be bi, Er ci yes’in etek le rin de yer alan vol -
s› ra s›n da De ve li çev re sin de as ke rî eği - ka nik ya p› ya sa hip ta r›m alan la r› n›n bu
tim ler ya p›p si lah te mi ni hu su sun da her bit ki le rin ye tiş me si için ta bii alan lar oluş -
tür lü ça ba y› gös te re rek bom ba imal et - tur ma s› d›r. Bu vol ka nik ya p› n›n böl ge ye
me ye baş la d›lar, ilk bom ba ola y› De ve - kat t› ğ› bir baş ka de ğer ise Os man l› Dev -
li’de mey da na gel di. Kur tu luş Sa va ş› y›l - le ti’nde ba rut sa na yi nin ham mad de si
la r›n da ise Er me ni ler, Ada na ve çev re si ni olan gü her çi le ma de ni dir. De ve li ve çev -
iş gal eden Fran s›z lar la bir lik te ha re ket et - re si XIX. yüz y›l da Ba rut ha ne-i Âmi re’ye
tiler. Er me ni le rin bu tu tu mu ve taş k›n l›k - gü her çi le te min eden önem li mer kez ler -
la r› De ve li’de bü yük tep ki uyan d›r d›. den bi riy di.
Fran s›z la ra ve Er me ni le re kar ş› koy mak Hay van c› l›k söz ko nu su ol du ğun da ise
ama c›y la De ve li hal k› n›n teş ki lat lan ma - De ve li’de ya şa yan aha li bü yük baş ve kü -
s›y la “Ce ma at-i ‹s la mi ye” ad l› bir ce mi yet çük baş hay van c› l›k fa ali yet le rin de bu lun -
ku rul du. De ve li’de at›l m›ş olan bu ad› - mak tay d›. Ay r› ca De ve li Ova s› ve Er ci -
m›n ver miş ol du ğu il ham la Kay se ri’de de yes’te ki Te kir Yay la s› bü yük baş ve kü -
ay n› ama ca yö ne lik “‹h ti yat Za bi tan Ce - çük baş hay van la r›n yay la ğ› du ru mun day -
mi ye ti” ku rul du. Kur tu luş Sa va ş›’n›n iler - d›. Kü çük baş hay van lar söz ko nu su ol du -
le yen saf ha la r›n da “De ve li Mü da fa a-i ğun da, sü rü le ri ni Niğ de ve Ak sa ray üze -
Hu kuk Ce mi ye ti”* or ta ya ç›k t›. De ve li’nin rin den Kay se ri’ye ge çir mek is te yen gö -
ile ri ge len le rin den pek çok ki şi bu Ce mi - çer ler gü ney-ku zey is ti ka me tin de De ve li
yet’te gö rev al d›, Kur tu luş Sa va ş›’nda Ova s›’n› kat edi yor lar d›. Ova y› aşan sü -
üzer le ri ne dü şen ta ri hî ve mil lî gö re vi rü ler Te kir Yay la s›’nda ot lu yor, bu ra da
tak di re şa yan bir şe kil de ce sa ret ve ba şa - yay la yan sü rü le rin ka t› l› m›y la Kay se ri’ye
r›y la ifa et tiler . ula ş› yor du. Bü yük baş hay van c› l›k ta da