Page 224 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 2

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ ERK / 215 [695]

len minare kesme taştan inşa edilmiştir. bilgi verdiği yazısında bazı örnekler de
16 taş basamaklı bir merdivenle ulaşılan yer almıştır. Kemalettin Karamete, Yeşil
minare yapının dış cephesine bağımlı Erkilet dergisinde konu hakkında daha
olarak yapılmıştır. Dört adet çokgen sü- geniş bilgiler veren bir yazı kaleme almış-
tun üzerine oturan dekoratif kemercikle- tır. Ali Rıza Önder, Erciyes dergisinde
rin taşıdığı külahla tamamlanmıştır. 1947 ve 1948 sayılarında Erkiletli Hasan
YILDIRAY ÖZBEK Seyhan’dan 1939 yılında derlediği 40 ke-
limeden edep dışı olan altısını ayıklaya-
ERKİLET DİLİ (GİZLİ DİL) rak “Erkilet Dili” adıyla yayımlamıştır. A-
Erkilet’te eski zamanlarda kimilerine gö- sım Yahyabeyoğlu, Anılarımda Kayseri
re tütün kaçakçılarının, kimilerine göre kitabında Erkilet’in gizli diline “Erkilet-
çerçilerin kendi aralarında konuşmak çe” adını verir.
için kullandıkları ve sözcük sayısı olduk-
ça sınırlı olan gizli bir dildir. Türkçe cüm- Erkilet’in Gizli Dilinden Birkaç Sözcük
le yapısının içerisine sadece farklı söz- Ankin: kadın; Avgıt: yumurta; Bızdıh: ço-
cükleri yerleştirmek Sûretiyle meydana cuk; Cur: su, ayran; Dabı: at; Danaş: ka-
getirilen bu dil, kelime uygun ise “yakış- dın; Tüfan: tütün, sigara; Bet: kötü, çir-
tırma” bir dildir. Bu dilde sözcüklerin bir kin; Cam: ayna; Cev: arpa; Çıray: ışık; A-
kısmı Türkçeden kaynaklanırken bir kıs- cışi: biber (acı işi); Agışi: kaput (ağ işi);
mı da Ermenice, Farsça ve Arapça gibi Cızişi: yazı (cızı işi); Delolan: ekmek (de-
dillerden kaynaklanmaktadır, lakin içle- li oğlan) mecazî anlamda.
rinde uydurma sözler de vardır. Prof. Dr. Kaynakça: Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, “Erkilet
Ahmet Caferoğlu, 31 Mayıs 1952 tarihin- Çerçilerinin Argosu: Dilce”, İstanbul Üniversi-
de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fa- tesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiya-
kültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi’- tı Dergisi, IV (31 Mayıs 1952), S. 4, s. 334-344;
nde “Erkilet Çerçilerinin Argosu: Dilce” Ali Rıza Önder, “Erkilet Dili”, Erciyes, (Ara-
adıyla bir makale yayımlamıştır. Erkiletli- lık 1947, Ocak 1948); Asım Yahyabeyoğlu, A-
lerin bu dile, “dilce” adını verdiklerini be- nılarımda Kayseri, Ankara, 1999; Kemalet-
tin Karamete, Erciyes (Ağustos 1942), S. 19, s.
lirten Caferoğlu, bu gizli dili “argo” ola- 585-590; Kemalettin Karamete, Yeşil Erkilet,
rak nitelendiriyor. Caferoğlu, Nihat Kayseri 1942, s. 16.
Çetin’in verdiği bilgilerden hareketle, S. BURHANETTİN AKBAŞ
“Erkilet halkının kaçakçılık yapması, bu
arada, zaptiye ve kolcu tehlikesi karşısın- ERKİLET ERZADE MESCİDİ
da, aralarında anlaşıvermek ve ilk tertiba- Erkilet kasabası Yukarı Mahalle’de yer a-
tı alıvermek için kendilerine mahsus lan yapı, tek mekânlı bir mahalle mescidi
mevcut tabirler ve kelimeler kompleksin- olup günümüzde harap haldedir ve ibade-
den vücuda getirilmiştir. Kaçakçılar ara- te kapalıdır. Arabıdın Mescidiyle olan
sında başlayan bu dil, kaçakçıların orta- benzerliği dikkate alınarak eserin 19. yüz-
dan kalkmasıyla, çerçilerin işine yaramış yılın ikinci yarısında inşa edilmiş olabile-
ve gelişmiştir. Çerçiler, aralarında, malın ceği söylenebilir. Eserin kitabesi yoktur.
iyisini kötüsünü ifade etmek, herhangi Mescidin beden duvarlarının köşelerinde
bir malın fiyatının yükselip alçaldığını, düzgün kesme taş, diğer bölümlerinde ka-
müşteriye ve yabancıya hissettirmeden ba yonu moloz taş, taşıyıcı ve üst örtüde
anlatıvermek için bu “dilce”den fayda- ahşap malzeme kullanılmıştır. Yapıya batı
lanmışlar” görüşünü dile getiren Cafe- cephenin kuzeyine kaydırılmış kapıdan gi-
roğlu, hâlen (1952) Erkilet’te yabancılar rilmektedir. Yapının üst örtüsü, iki ahşap
yanında gizlice konuşulması icap eden sütuna oturan yastıklara doğu batı doğrul-
durumlarda bu dilin konuşulduğunu vur- tuda atılmış ahşap kirişler üzerine düz
guluyor. Erkilet’in gizli dili üzerine ilk ça- toprak damdır. Güney cephe ortasında
lışmayı Kemalettin Karamete yapmış ve bulunan mihrap yarım daire niş şeklinde
Erciyes dergisinin 19. sayısında yayımla- düzenlenmiş olup, mihrapta sıva üzerine,
mıştır. Erkilet’in gizli dili hakkında kısaca rumi ve palmetten oluşan birim kompo-