Page 8 - Tapu Tahrir 1

ve makam sahiplerinin ellerindeki beratları yeniletmeleri gerekirdi.
2. Vergi gelirlerinin herhangi bir surette artma veya azalma göstermesi tahrirlerin
yapılmasına sebep oluyordu. Özellikle nüfus artıĢları sonucu vergi gelirlerinde de artıĢ
olmaktaydı.
3. Zamanla meydana gelen umumî değiĢiklikler (göçler, salgın hastalıklar vb)
sonucu oluĢabilecek nüfus değiĢikliklerinin tespiti için tahrir yapılırdı.
4. Ġdarî ve malî sahada tenkisat da tahrire sebep olurdu.
5. Defter harici kalmıĢ gelirlerin deftere dâhil edilmesi için tahrire ihtiyaç duyulmuĢtur.
Yapılan tahrirler sonucu ortaya çıkan fazlalıkların bir kısmı timarlar halinde düzenlenir, bir
kısmımda havass-ı hümayuna katılırdı.
6. Tahrir defterlerinde karıĢıklık durumu görülmesi halinde yeniden tahrir yapılırdı.
7. Toprak tasarruf edenler arasında ihtilaf çıkması, timar, vakıf ve mülk sahipleri
arasında sınır meselesinin vuku bulması halinde de tahrir yapılırdı.
8. Hudut boylarında meydana gelen değiĢiklikler, tahrirlerin yapılmasına sebep
olurdu.
9. Daha önce yapılan tahrirlerde bazı usulsüzlüklerin meydana gelmiĢ olması, timâr
dağıtımındaki yanlıĢlıklar da yeni tahriri gerektirirdi.
10. Bir bölgede veya devletin tamamında vergi kanunlarının tadili için tahrir yapılırdı.
11. Ülkenin tamamında veya bir bölgesinde yapılacak ıslahatlar da tahrire sebep
olurdu.
12. Avarız toplamak için bu vergiden muaf olup, olmayanların tespit edilmesi
tahrir sayesinde gerçekleĢirdi.
13. Yeni fethedilen memleketlerin tahriri yapılırdı. Böylece yeni fethedilen yerin devlete
dâhil edilmesi resmen ve hukuki bakımından tespit edilerek bölgenin bir dökümü çıkarılırdı.
Bir yerde tahrir yapılacağı zaman, evvela son derece dürüst ve güvenilir bir emin ile
bir kâtib seçilirdi. Emin olan kiĢiye muharrir-i memalik, muharrir ya da il yazıcısı denirdi.
Bunun yanında bir de kâtib kadrosu bulunurdu. Tahrir yapılacak bölgenin idari amirleri
ise, her türlü yardımı yapmakla mükellef olduğu gibi tahrir heyetinde de yer aldıkları
8
olurdu . Tahrir heyeti kendilerine verilen emirlere göre, has, zeamet, tımar, vakıf ve
mülklere ayrılan toprakları belirlerdi. YetiĢtirilen mahsuller ile bunların nakdî değerleri,
reayanın isimleri ve yerleĢim birimi hakkındaki diğer bilgilerin kaydedildiği defterlere
Mufassal Defterler adı verilmektedir. Bir de yalnız idari teĢkilat göz önüne alınarak köy
isimleri ile yıllık hâsılları ve kimin tasarrufunda olduğunu gösteren özet defterler vardı ki
9
bunlara da Ġcmal Defterleri denilmektedir .
Fethi müteakip yapılan ilk tahrirden sonra zaman zaman yeni bir padiĢahın tahta
çıkması, vergi gelirlerinde meydana gelen değiĢiklikler vb. sebeplerle 10, 20 bazen 30
hatta 40 senelik fasılalarla söz konusu tahrirler yenilenirdi. Yeni yazılan deftere "cedid"

8 Halil Ġnalcık, Hicri 835 Tarihli Suret-i Defter-i Sancak-ı Arvanid, Ankara 1988, s. XIX; Aynı müellif, “V.
Beynelmilel Onomastik Ġlimler Kongresi”, Belleten XX (1956), s. 228; Aynı müellif, “Ottoman Methods Of
Conquest”, Studia Islamica II (1952), s. 110–111.
9 D. Günday, “Tahrir Defterleri”, s. 277–278; Suraiya Faroghi, “Taxation And Urban Activities In Sixteenth
Century Anatolia”, International Journal of Turkish Studies (IJTS) I (1979), s. 23; S. Faroghi – L.T. Erder,
“The Development Of The Anatolian Urban Network During The Sixteenth Century”, JESHO vol. XXIII / III
(1980); H.W. Lowry, The Ottoman Tahrir Defters As A Source For Urban Demographic History The Case Of
Study Trabzon (Ca 1486-1583) 1977, s. 248-251.

viii