Page 346 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 3

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ İNH / 337 [1297]

ruhani reisleriydi. Seçilmişler ise iki gay- adliye müfettişi gönderilmesini sağlamış-
rimüslim aza ve iki Müslüman aza idi. tır. Bu müfettiş 1879-1880 kışında burada
Kayseri sancağına yeni azaları seçmek kalmış, Said Ağa’yı istifaya mecbur bırak-
için emir gelince (Kasım 1879) seçim mış ve bunun yerine Protestan azayı Bi-
hazırlığına başlandı. Müslümanlardan; dayet Mahkemesine aza seçtirmiştir.
Said Ağa, Mustafa Develioğlu ve Mustafa Kaynakça: Musa Şaşmaz, “İngiliz Kaptan
Ağa Mollazade adaylıklarını koydu. İdare Cooper’ın Kayseri Konsolosluğu (1879)”,
1
Meclisi azalarının seçiminin yanı sıra ay- KYTSB , s. 325-336.
nı zamanda Bidayet Mahkemesine de iki SELMA GÜNAYDIN
Müslüman ve iki gayrimüslim aza seçile-
cekti. Yeni düzenlemeye göre Bidayet İNHÂNÎZÂDE MUHAMMED ÂLİM EFENDİ
Mahkemesi azaları, İdare Mahkemesin- Âlim, müftü (Kayseri, 1785?/1795? –
dekilerden çok daha fazla imkânlara sa- 1873). Muhammed Âlim Efendi ile ilgili
hip olmuşlardı. Bu sebeple Mutasarrıf bilgilerin tamamı Râgıb Bey Mecmûası’-
nda yer almaktadır. Mecmûa’da:
Hadi Bey, Said Ağa’yı Bidayet Mahkeme-
sine aday gösterdi. Seçileceğine garanti “Kayseriyye’nin Ca’fer Beg Mahallesi’-
nde kâ’in meşhûr u ma’rûf Înhânî-zâde
gözüyle bakılıyordu. Bunun üzerine Muhammed Efendi’nin sulbinden mihr-
Müslüman adaylardan birisi adaylıktan ârâ-yı ‘âlem olmışdır, târîh-i velâdeti
çekildi. Hristiyan iki adayın seçimine ge- takrîben 1200-1210’dur. Henüz hâl-i
lince, sancakta en fazla nüfusa sahip iki sabâvetde iken 1215’de pederleri Muham-
milletten, birer tane seçilecekti. Buna med Efendi irtihâl itmegile büyük
göre azalardan biri Gregoryan Ermeni- ‘amûcaları Es-Seyyid Hüseyin Efendi’nin
lerden, diğeri ise Ortodoks Rumlardan vesâyetinde bulunarak tahsîl-i ‘ulûmda
olacaktı. Sancaktaki nüfusları çok az olan bulunmuşdur. Zamânenin fuzalâ-yı
Protestanlar önceki seçimlerde aday gös- kirâmından ikmâl-i dürûs iderek nihâyet
termemişlerdi. Kayseri’ye İngiliz konso- fâzıl-ı şehîr Hâcı ‘Abdullâh Efendi Hâce-
losu atanması ve Talas’taki Amerikan yi merhûm u magfûrdan ahz-i icâzet ile
Protestan misyonerlerinin varlığı Protes- kâmyâ bolmuşdur. Uzun müddet tedrîs
tanları, iki azadan birinin kendilerinden ile de iştigâl idüp ‘uhde-yi fazîletlerine
olması gibi bir gayrete sokmuştu. Bu se- ecdâd u ‘amûcalarından münhal kalan
fer aday gösterince Rum ve Ermeniler Melik Gâzî Medresesi’nin müderrisligi
buna karşı çıktılar. İngilizler, Ermenilerin dahı tevcîh buyurularak nâm-ı ‘âlîleri
sahip olduğu koltuğu alıp yerine Protes- tebcîl ü tevkîr kılınmışdır. 1285 sene-yi
tan birisini koymaya cesaret edemezler- hicriyyesinde Kayseri müftîligi dahı bi-
di. Çünkü Kayseri’de konsolosun varlığı- hakkın intihâb u tevcîh buyurularak
nın sebebi özellikle Ermenilerin hakları- hıdmet-i iftâda dahı izhâr-ı kemâlât it-
nı korumak içindi. Kayseri Rum Orto- mişdir. Dört sene kadar bu makâm-ı
doks Ruhani Reisi Anaktides, kilisesini mübârekde icrâ-yı ahkâm-ı şer’iyye vü
Bon Konferansı’nda temsil etmiş, Avru- fıkhiyye eyledikden sonra 1290 târîhle-
pa’da tanınan ve hiyerarşi bakımından rinde ‘âzim-i dâr-ı cinân ve vâsıl-ı mülk-i
İstanbul’daki patrikten sonra gelmektey- Rahmân olmuşdur. Rahmetullâhi ‘aleyh.
di. Yani nüfuzlu birisiydi. Bunlardan do- Kendisi ‘âlim fâzıl vakûr muttakî müte-
layı Rumların da Ermenilerin de koltuk- verri’ bir zât-ı sutûde-sıfât olup bilhâssa
larını Protestanlara vermek kolay değildi. müftîligi zamânında kendi mahallesine
Bu durumda yapılacak tek şey, Müslü- kurb olan Ermeniler fevka’l-’âde hürmet
manlarda olan iki koltuktan birine sahip ü tevkîridüp bu zât-ı ‘âlî-si zâtdan izn al-
olmaktı. Nitekim Cooper, gönderdiği ra- madıkça çan çalamazlar imiş rahmetul-
porlarla İngiliz dışişleri vasıtasıyla lâhi ‘aleyh.”
Babıâli’ye baskı yaptırtmış, Bidayet Mah- İfadelerinden anlaşılacağı üzere, Kayse-
kemesine bir Protestan aza sokabilmek ri’nin Caferbey Mahallesi*’nden meşhur
için Ankara vilayetinden Kayseri’ye bir Înhânîzâde Muhammed Efendi’nin oğlu-