Page 417 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 4

[1848] 408 / MEZ KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

düğü, mezar taşları üzerindeki bazı beze- kadar önem verdiğini gösterir. Kadın ya
melerden de halkın estetik kaygılarla bu da erkek mezarı ayırt edilmeksizin işle-
tip mezar taşları yaptırmaya devam ettiği nen kahve takımları, mezarda yatan kişi-
düşünülebilir. Araştırılan köy mezarlıkla- nin çok misafirperver olduğunu akla
rı içerisinde kırk-elli sene öncesine kadar getirmektedir. Anadolu’da Kars, Iğdır,
bu geleneğin sürdüğü tespit edilmiştir. Ardahan ve Erzincan çevresinde yer alan
Mezarlar küfeki benzeri, işlenmesi kolay bezemeli mezar taşları üzerinde de yuka-
ve bölgesine göre açık bejden griye doğru rıda bahsedilenlere benzer bezemeler
değişik renklerde bir renkliliğe sahiptir. bulunmaktadır. Kahve, Türkiye’ye Kanu-
Mezar tipolojisi olarak sadece birkaç ni Sultan Süleyman zamanında girmiş ve
kaide üzerinde yükselen, ki kaidelerin içimi daha sonraları artmıştır. Sultan III.
mezarda yatan şahısların statülerini gös- Murad (1574-1595) ile Sultan I. Ahmed
terdikleri düşünülebilir, çatma yan taşları (1603-1616) ve Sultan IV. Murad’ın
(pehle taşları), baş ve ayakucu taşların- (1628-1640) yasaklamalarına rağmen
dan (şahidelerinden) ibaret mezarlardır. kahve içimine engel olunamamıştır.
Yan taşları ile başucu ve ayakucu taşları Kahve tüketimi tarikatlara girmiş ve kut-
birbirlerine ya taşlar dişili erkekli çatılır sal metalar arasına katılmıştır. Bektaşi
ya da demir kenetlerle ki bu demir kenet- tarikatında kahvenin içildiği fincan, hür-
ler XIX. y.y.ın ikinci yarısından sonra XX. met gören eşyadan sayılmıştır. Ahilikle
y.y.ın başında kullanılmaya başlanmıştır. ilgili kabul edilen yârân odalarında kah-
Mezarların ayakucu taşları başucu taşla- venin pişirildiği köşe, evin en ehemmi-
rından daima kısa olur. Genellikle ayaku- yetli yerlerindendir. Tahtacılar, bir kimse
cu taşları üçgen ya da yuvarlatılmış şekil- öldüğü zaman onu defnederler, ortada
de son bulurken başucu taşları erkekler- ateş yakarak kahve pişirirler ve topluca
de “serpuş”adı verilen özel başlıklarla kahve içerler. Beyhan Karamağaralı
son bulur. Kadın mezar taşlarında ise Bünyan’ın Elbaşı kasabasındaki mezarla-
düz bir tepelikle son bulur. Bazen bu düz rın üzerine işlenen kahve takımları ile
tepelik kısmı çiçekli başlıklarla süslene- ilgili olarak kahvenin ölüm acısı ile kav-
bilir. Bazı kadın mezar taşları da düz, rulan insanlara bir rahatlık verdiğini, tari-
başlıksız olarak bırakılmışlardır. Bazıları kat ayinlerinde cemaati birleştirici bir
ise fes şeklinde son bulur. Genel olarak unsur olduğunu belirtmiştir. Aynı zaman-
başucu taşlarına bakıldığında, özellikle da cesetlere kıyamet gününde can veril-
serpuşlu olanlar, genel hatlarıyla insan diği zaman, bunların kahve içmelerini
heykellerini andırır. Ayakucu taşlarına temin etmek için mezar taşlarına işlendi-
daha çok, dünyanın gelip geçiciliğini ğini ileri sürmektedir.
simgeleyen “çarkıfelek” bezemeleri işlen- Zamantı Irmağı çevresindeki bezemeli
miştir. Başucu taşlarına ise “Mühr-i mezar taşlarında kullanım eşyası olarak
Süleyman (altı kollu yıldız)”, “güçle”, en çok işlenen bezemelerden biri de
“çok kollu yıldız” bezemeleri ile bu beze- ibriklerdir. Araştırılan bölgedeki mezar-
melerin yanlarına servi ağaçları işlenmiş- ların hemen hemen hepsinde ibrik beze-
tir. Mezarların kuzey yan taşlarına genel- mesi işlenmiş olup genelde ayaktaşı üze-
likle cinsiyetlerine göre eğer erkek meza- rinde bulunan ibrikler, bazı mezarlarda
rı ise kesici veya ateşli silahlar, kadın da yan taşları üzerinde yer alır. Bu bölge-
mezarı ise halı dokuma tezgâhı, kirkit, deki mezar taşları üzerinde yer alan
ekmek tahtası, oklava gibi ev gereçleri ibriklerin, ayrıntıya girmeksizin ve kadın
işlenmiştir. Mezarların güney yan taşları- erkek mezarı ayırt etmeksizin işlenmiş
na ise cinsiyet ayırt etmeksizin kahve olmaları bu bölge mezar taşları için
yapma ile ilgili nesneler işlenmiştir ki önemli bir ortak özelliktir. Mezar taşla-
bunlar arasında kahve dibeği ve tokmağı, rında ibrik bezemesinin yapılmasının
kahve kavurma tavası, kahve cezvesi, amacı, mezarda yatan kişinin hayattay-
ibrik, kahve kutusu, kahve fincanı, tepsisi, ken abdestli, namazlı, kâmil bir Müslü-
terek, sürahi sayılabilir. Bu da bu mezar- man veya cömert, hayırsever bir insan
ları yapan kişilerin kahve kültürüne ne olduğunu anlatmaktır. Erzincan’ın çayırlı