Page 419 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 4

[1850] 410 / MEZ KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

tırmanın da bezemeli mezar taşı yapma- 1996, s. 33; Vacit İmamoğlu, “20. Yüzyılın İlk
nın nedenleri arasında olduğu düşünül- Yarısında Kayseri Kenti: Fiziki Çevre ve Yaşam”,
1
mektedir. Çünkü mezar taşının üzerine KYTSB ,s. 119-127; Beyhan Karamağaralı, “Kay-
bezenmiş bir kılıç, o insanın ne kadar seri Elbasan Köyü Mezar Taşları” AÜ İlahiyat
yiğit bir insan olduğunu anlatmak için Fakültesi İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi, S. 1,
Ankara 1975, s. 120-25; Beyhan Karamağaralı,
yapılmış olmalıdır. Mezarda yatan kişi- “Narlıderede’ki Bazı Figürlü Mezar Taşları”, AÜ
nin misafirperver olduğunu vurgulamak İlahiyat Fakültesi İslam İlimleri Enstitüsü
için kahve ile ilgili nesnelerin mezar taş- Dergisi, S. 3, Ankara 1977, s. 124-125; Şükrü
larına işlenmiş olması da dikkat çekici Karatepe, Kendi Kendini Kuran Şehir, Kayseri
bir diğer unsurdur. Mezar taşları üzerine 1999; İ. Numan, “Eski İstanbul Kahvehaneleri-
işlenen kahve takımları bezemelerinin nin İctimai Hayattaki Yeri ve Mimarisi Hakkın-
ölen kişiyle mi yoksa ölümden sonra da Bazı Mülahazalar”, Kubbealtı Akademi
yapılan ölüm törenleriyle mi ilgili olduğu Mecmuası, İstanbul 1981, s. 57-74; İ. Numan,
“Çankırı’da Yaran Sohbetleri ve Sohbet Odala-
belli değildir. Bunun dışındaki varsayım- rı”, Vakıflar Dergisi, S. 13, Ankara 1981; Sedat
larımız ise halkın estetik kaygılarla bu tip Veyis Örnek, Anadolu Folklorunda Ölüm,
bezemeli mezar taşları yapmış olmasıdır. Ankara 1979, s. 71; Haldun Özkan, “Erzincan ve
Bunun dışında mezar taşlarının üzerleri- Çevresinde, Orta Asya Türk Geleneğini Sürdü-
ne yapılan bezemeler, mezarda yatan ren Bezemeli Mezar Taşları”, Türkiyat Araştır-
şahısların meslekleri hakkında da bilgi maları Enstitüsü Dergisi, S. 15, Erzurum 2000,
verir. Örneğin mezar taşının üzerine s. 31–47; Yunus Emre Özulu, Dili, Deyimleri,
yapılmış koyun kabartmaları, mezarda Mahalli Oyunları, Manzum Bilmeceleri ve
yatan şahsın çoban olduğunu gösterebi- Turizmi ile Kayserim, Ankara 1973; Ali Selçuk,
Tahtacılar, İstanbul 2004.
lir. Asıl sebep ise bezemeli mezar taşları ASLI SAĞIROĞLU ARSLAN
yapımının bir geleneğin uzantısı olduğu-
dur. Çünkü bölge halkıyla yapılan sözlü MEZRALAR
bilgi alışverişinden de anlaşılacağı gibi Arapçada zer’ kökünden türeyen ve
halk, ataları bu tarzda yaptığı için bu tip “ziraat olunacak, ekilecek tarla” anlamı-
mezar taşı yapımına devam etmiştir. na gelen kelime Osmanlılarda sürekli bir
Bundan (2005) yirmi- otuz sene evveline yerleşim yeri olmayan, ekinlik olarak
kadar bile bu geleneğin devam ettiği tes- kullanılan küçük toprak parçalarını nite-
pit edilmiştir. leyen mali bir terim özelliği kazanmıştır.
Azerbaycan’dan başlayan Kars, Iğdır, Osmanlı Dönemi’nde bu tür ziraat alan-
Erzincan, Erzurum, Bitlis, Malatya, Sivas ları zamanın şartlarına ve bölgelerin coğ-
ve Kayseri’ye kadar uzanan geniş bir rafi yapısına göre farklı hususiyetler gös-
coğrafyada bezemeleriyle aynı, yapılış termiştir. Osmanlı tahrir kayıtları mezra-
biçimleriyle farklı bezemeli mezarların
bulunması, Orta Asya’dan Anadolu’ya nın, etrafındaki tarlalarla çok defa terke-
kadar uzanan mezar taşı yapma geleneği- dilmiş (hali) köy yerleri olduğuna işaret
nin ve kültürünün bir sentezi olarak yaşa- etmektedir. Osmanlı kanunnameleri bir
yerin müstakil mezra olduğunun belir-
tıldığını ortaya koymaktadır.
lenmesinde o yerin harabesi, suyu ve
Kaynakça: A. Nazif, Mir’ât (Palamutoğlu); mezarlığının olması gibi şartları öne
Mehmet Çayırdağ “Kayseri Şehri’nin Kuruluş çıkarır. Bu şartlara bazı kayıtlarda, içinde
Yeri ve Kalesinin Tarihi”, Kayseri Müzesi Yıllı- değirmen bulunması da eklenmektedir.
ğı, S. 1, Kayseri 1987, s. 33 -39; Çalışkan, Kayse-
ri Belediyesi; Cevdet Çulpan, Serviler, C. II, Ancak bir mezra için belirtilen bu özel-
İstanbul 1960; Eravşar, SKayseri; Halit Erkilet- likler genel bir durumu yansıtmakta, bu
lioğlu, Kayseri Yakın Tarihinden Notlar, Kay- tarife uymayan yerler de görülmektedir.
seri 1998; Evliya Celebi, Seyahatname, (çev. Nitekim pek çok mezrada herhangi bir
Zuhuri Danışman), C. V, İstanbul 1971; Semavi yerleşim izine rastlanmaz. Bazıları ise
Eyice, “Mezarlıklar ve Hazireler”, İslam Dünya- içinde az sayıda nüfus barındırabilmekte-
sında Mezarlıklar ve Defin Geleneği, C. I, dir. Bütün bu hususlar mezraların farklı
Ankara 1996, s. 120-132; Albert Gabriel, Monu-
ment Turcs D’Anatolie, Paris 1931; Harun Gün- özellikler taşıdığını göstermektedir.
gör, “Kayseri ve Çevresinde Bazı Mezar Mezralar defterlere, yakın bir köyün
Taşları”,Türk Dünyası Tarih Dergisi, Ankara ekinliği olarak tayin edildiği gibi hariç