Page 418 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 4

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ MEZ / 409 [1849]

ilçesi Yaylakent köyü mezarlığındaki
bezemeli mezar taşları üzerinde de görü-
len ibrik bezemesi, temizliğin ve paklığın
ifadesi olarak mezar taşlarına işlenmiştir.
Ayrıca ibrik bezemesi, günümüzde
mezarlara ibrikle su verme geleneğiyle de
ilişkilendirilebilir.
Zamantı bölgesindeki bezemeli mezarla-
rın üzerinde en çok karşılaşılan figür
kuşlardır. Hayvana bağlanma (zoolatrie),
çok eski bir mitolojiye dayanmakta olup
Babil, Asur, Mısır, Etiler, Orta Asya,
Hint- İran ve Selçuklularda da izlerine
rastlanmaktadır. Totem olarak bilgiye
sahip oldukları inancı, ötüşlerindeki
melodi, tüylerindeki zariflik, kuşların ilk
insanlar tarafından gök ilahı telakkisine
sebep olmuş ve kuş bir fetiş hâlini almış-
tır. Orta Asya’da Şaman dinine mensup
Türk veya akraba kavimlerde, ruhun tim-
sali olarak madeni kuşlar kullanılmakta-
dır. Orta Asya’da Pazırık kurganlarında
bazı çatma lahitler üzerinde kuş resimleri
de tespit edilmiştir. Orhun Abideleri’nde
de ölünün ruhunun kuş şeklinde öbür
dünyaya uçtuğu belirtilir. Bu inancın
Anadolu’da bugüne kadar yaşadığı, ölü
için “Aramızdan kuş gibi uçtu, gitti.”
cümlesinin kullanılmasından da anlaşıl-
maktadır. Selçuklu mezar taşlarında
görülen kuşlar veya çift başlı kartal, ölü- Mezar taşlarında ibrik bezemesinin yapılmasının amacı mezarda
nün ruhu veya ölünün ruhuna refakat yatan kişinin hayatta iken abdestli namazlı, kâmil bir Müslüman veya
eden kuş şeklindeki ruhları ifade eder. hayırsever, cömert bir insan olduğunu anlatmaktır. (A. S. Arslan)
Kur’an’da (Nur, 41) kuşlar Allah’ a dua ve Bölgedeki bezemeli mezar taşları bölge
tespihlerinden bahsedilmek suretiyle halkına ait geleneksel sanatın bir parçası
kutsallaştırılmıştır.
Zamantı bölgesindeki Fraktin köyü olarak değerlendirilmelidir. Bu gelenek-
mezarlığında bulunan bir adet mezarın sel sanatın yansımaları Anadolu’nun
güney yan taşı üzerine alçak kabartma farklı yerlerinde hatta Anadolu dışındaki
tekniğiyle işlenmiş, eşek üzerine oturan bazı bölgelerde de görülür. Bu nedenle
insan figürü tespit edilmiştir. Bu figürün bu sanatın ürünlerinin ortak bir kültürel
yüz hatları çok net olarak seçilemese de yaratımın bir parçası olduğu tespit edil-
vücudu, çok gerçekçi bir biçimde tasvir miştir. Mezar anıtlarının bezemeli olarak
edilmiş olup eşek üzerine oturan bir yapılmasındaki amaç, okuma yazma bil-
insanın anatomisi de çok başarılı bir meyen halkı en kolay yoldan bilgilendir-
şekilde işlenmiştir. Bu mezar, insan beze- mek olmalıdır. Çünkü yazarak anlatım
mesinin rahatlıkla bir mezar taşı üzerine yerine bazı şeyleri simgeleştirerek anlat-
işlenmesine örnek olarak gösterilebilir. mayı tercih etmişlerdir. Örneğin bir
Aynı zamanda eşek ve arkasında yer alan mezar taşı üzerine halı dokumada kulla-
sıpa bezemeleriyle Anadolu’daki beze- nılan kirkit bezemesi yaparak mezarda
meli mezar taşları üzerinde daha önce yatan insanın bayan olabileceğini ve halı
hiç karşılaşılmamış olması oldukça ilgi dokuduğunu kısa bir yolla ifade etmiş
çekicidir. olmaktadır. Ayrıca ölen kişiyi anıtsallaş-