Page 421 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 4

[1852] 412 / MEZ KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

“viran”, “virancık”, “ören”, “höyük” gibi den kapalı mekânlar olarak karşımıza
isimler, mezraların daha önceden bir çıkması konargöçerleri tarım hayatına
yerleşme yeri olduğunu açıkça göster- mecbur bırakmıştır.
mektedir. Ancak yerleşme yerlerinin Kayseri’de mevcut vakıfların arazi gelir-
boşalmasının sebeplerini yüzyıllar önce- lerinin önemli bir kısmını teşkil eden
sinden ele alınarak Bizans-Sasani çatış- mezralar, müstakilen kaydedilmekle
malarına, Bizans’taki iç güvenlik sorunla- beraber, çoğunlukla köylere bağlı olarak
rına ve bunların tamamlayıcısı olarak kaydedilmiştir.
Türklerin Anadolu’yu fethine kadar götü- Kayseri’nin XIX. yüzyıl ortalarındaki vakıf
rülebilir. Diğer taraftan Haçlı Seferleri, kayıtlarında adı geçen bazı mezralarını
Moğol istilası, Celali İsyanları* gibi Ana- alfabetik olarak şu şekilde verebiliriz: Abi-
dolu’nun yerleşme tarihini yakından ilgi- din, Afşar, Ahmedci, Alabasdı, Ali Boran,
lendiren olaylardan sonra Anadolu Avcı, Bağlıviran, Battalgazi, Beleği, Belli-
ancak istikrara kavuşabilmiştir. Bunun boyun, Belviran, Boğalı, Boyalı Gedik,
yanı sıra “in”, “kıraç”, “ağaç”, “saz yeri”, Budaklı Yazırı, Buğlan, Burak, Burnueğri,
“ağıl”, “taşlık”, “ırmak kenarı”, “öz”, “bel” Canbaz, Cebel-i Kürkürd, Cüneyd, Çaput,
gibi eski bir yerleşme yerini çağrıştırma- Çaydan, Çayırkaş, Çırağlı, Çukurkuyu,
yan pek çok mezra ismi ise buraların Damlamaca, Demircibey, Derevenk,
Diğerpınar, Eskişehir, Gavuryeri, Gayri-
sonradan açıldığını ve köyün, ziraat saha- hanı, Gaziler, Girat, Göğebakan/
sına dâhil edildiğini göstermektedir. Gölebakan,Gümüşpınar, Gümüştekin,
Kayseri’deki mezralarda yerleşme tarihi Gürlesin, Hacıbektaş, Hamzapaşa, Han-
bakımından üç evre görülmektedir. cık, Hasumoğlu, Helevenk, Hocahasan,
Birinci evrede, mezralar, köylerin ekinli- Höngele, Hüsrev, Ilıcak, İki Pınar, Kadıba-
ği olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yönü ğı, Kalebaşı, Kalınağıl, Kanlıburun, Kara-
ile köyü tamamlayan iktisadi bir fayda- caviran, Karaçayır, Karadere, Karahöyük,
lanma alanıdır. Mezralar köyü tasarruf Karakimse, Karapınar, Kayalık, Kemerliç,
eden kişinin tasarrufuna verildiği gibi Kemiler, Kestecik, Keykubad, Kırçalan,
mülk veya vakıf arazisi olarak da ayrıl- Kızılağıl, Kirkorun, Konukboğan, Korku-
mıştır. En yaygın tasarruf şekli ise rusu, Korubaşı, Kozluca, Kurtini, Kurtvi-
“malikâne-divani” şeklinde iki baştan ran, Kuyucak, Küçük Toklu, Loğa, Man-
tasarruf edilmesidir. Bu aşamada mezra- dal, Mersin, Meşhedini, Niceviran, Omu-
larda yerleşme görülmemektedir. İkinci zugüçlü, Orta Kayacık, Orta Sınır, Öküz-
evre: XVI. yüzyılın ortalarından itibaren çukur, Pınarbaşı, Saraycık, Sarı Danişmen,
mezraların bir bölümü bölgede bulunan Sırtsaray, Sonkal, Su Sızdıran, Sultanım,
konargöçerler tarafından kışlak olarak Suluca, Sülemiş,Tekke Pınar,Toma, Yalnı-
kullanılmaya başlanmıştır. Bu husus zöküz, Yazır Yeri, Yorgad, Yukarı Sınır,
mezraların köye dönüşmesinde önemli Zeyvecik.
bir aşamayı oluşturmuştur. Kayseri’nin Kaynakça: Tufan Gündüz, “Kayseri’de Mezra-
sert ikliminin ve kışları uzun süre karla ların Köye Dönüştürülmesinde Konar-Göçer
kaplı kalan topraklarının hayvancılığı Aşiretlerin Rolü”, KYTSB , s. 183-192; İnbaşı,
2
meşakkatli hâle getirdiği kesindir. Bu 16.YBKayseri; İlhan Şahin, “Mezra”, DİA, C.
şartlarda hayvanların açık havada kışla- XXIX, Ankara 2004, s. 546-548; Harun Tuncel,
tılması hemen hemen imkânsız olduğuna “Mezra Kavramı ve Türkiye’de Mezralar”,
göre kapalı mekânların lüzumu Kayseri Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası
Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S. 5,
bölgesindeki mezralara önemli bir özel- Ankara 1996, s. 75-98; Refet Yinanç - Mesut
lik katmaktadır: “İn” ve “ağıl”. Mezra Elibüyük, Kayseri İli Tahrir Defterleri (Hicrî,
isimlerinde tesadüf edilen “Kıraç” “in”, 992, 971, 983/ Milâdî 1584, 1563, 1575) I.
“Ağ in”, “Ağça in”, “Kızıl in”, “Kurt ini” Cilt: Değerlendirme Kayseri Livası Trans-
gibi isimlerin hayvanlara kışlak vazifesi kripsiyonu, Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kül-
tür Yayınları, Kayseri 2009; Refet Yinanç -
gören mahallerde olması dikkat çekici- Mesut Elibüyük, Kayseri İli Tahrir Defterleri
dir. Üçüncü evre: kışlakların Kayseri çev- (Hicrî, 992, 971, 983/ Milâdî 1584, 1563,
resinin fiziki şartlarının zorlaması yüzün- 1575) II. Cilt: Karahisar-Develü-Zamantu