Page 431 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 4

[1862] 422 / MİL KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

sinin atanmasını istedi. Babıâli, 26 Mart-
ta İngilizlere verdiği cevapta, sırf Kayseri
mutasarrıfının değil, Kayseri’nin bağlı
olduğu Ankara valisinin bile tehcirden
sonra geri dönenlere iyi davranmadığın-
dan dolayı görevden alındığını bildirdi.
Kayseri’de bu olumsuzluklar yaşanırken
Ermenilerin şikâyeti üzerine 10 Nisan
1919’da Yozgat Mutasarrıf Vekili Boğazlı-
yan Kaymakamı Kemal Bey idam edildi.
Bu ağır ve sıkıcı günler içerisinde İstan-
bul Hükümeti’nin bir başka tazyik hare-
keti daha başladı. Kayseri’de Ermenilerle
mücadeleyi yürüten şehrin ileri gelen
tüccar ve İttihatçı iş adamlarını gizlice
Ermeni-Fransız Cephesi’ne karşı gönüllü olarak savaşmak için güneye giden İstanbul’a, Divan-ı Harbe istedi. Muta-
ilk Kayserili Kuva-yı Milliye müfrezesinin uğurlanışı-1920 (Önder, KBT, s. 198) sarrıf, Kayseri’de şubesi bulunan İttihat
ve Terakki Kulübünü kapattı.
lerin tehcir edilmeleri sebebiyle durum Kayseri’nin güneyinde bulunan Haçın
daha da kötüleşti. Şehrin ortasındaki (Saimbeyli), Ermenilerin müstahkem
Kapalı Çarşı dükkânları gün geçtikçe ses- kalesi durumuna gelmiş ve Türklere karşı
sizleşmiş ve tahta kepenkleri çoğu zaman her türlü zulüm ve kötülüğü açıktan açığa
çekiliydi. Bazı dükkânların kepenkleri yapıyorlardı. Bu olumsuzluklar ülkede
bile yoktu. Günbegün durum daha da olmamış gibi kentte Amerikalılar ve
kötüye gidiyor ve 1921 yılına gelindiğinde Fransızlardan başka İstanbul’dan İngiliz
ise kepenkleri olmayan dükkânların Muhipleri Cemiyetinin propagandaları
çoğuna hayvan bağlanıyordu. için bildiriler dağıtılıyordu. Propaganda-
Tehcirden dönen Ermenilere evleri geri nın Kayseri’de etkisi olmuyor, bildiriler
verilince Türk muhacir ve mültecileri yırtılıp atılıyor ve yazanlara lanetler oku-
açıkta kalmışlardı. Oturdukları evlerden nuyordu.
çıkartılan Türkler, evsiz barksız kalıyor; Ermenilerin Haçın ve çevresinde Fran-
sanat, ticaret ve kurdukları iş düzenleri sızların himayesi altında gösterdikleri
dağılıyor, servetlerini kaybediyorlardı. taşkın hareketler, özellikle de Develi’de
Bu yokluk ve sefalet nedeni başta olmak tepki uyandırmaya başladı. Develi’de
üzere memleketlerine geri dönerken “Cemaat-i İslamiye”, İzmir’de “Müdafaa-i
yakalandıkları hastalıklar, sefillikler Hukuk-ı Osmaniye”, Konya’da “Redd-i
yüzünden de 300.000 Türk ölmüştü. İlhak” adıyla cemiyetlerin kurulması
Askerlerimizin büyük bir kısmı Galiçya, Kayseri’ye ilham kaynağı oldu. Kayseri’
Çanakkale, Irak ve Kafkasya cephelerin- de harpten dönen ihtiyat zabitleri (yedek
de şehit düşmüş, az bir kısmı da yuvasına subay) memleketin bu durumundan en
dönmüştü. Dönenler, ailelerini yokluk ve çok etkilenen ve üzüntü duyan genç sını-
sefalet içinde buldular. Sanat ve ticaretin fıydı. Bunlar kendi aralarında “İhtiyat
felce uğraması sebebiyle çalışacak iş de Zabitanı Teavün Cemiyeti*” adı altında
yoktu. bir cemiyet kurdular. Bu cemiyetin elliye
Tehcir olayı, Türk muhacereti, asker yakın üyesi vardı. Cemiyetin adından da
kaçakları, eşkıyalık ve soygunculuk olay- anlaşılacağı gibi ilk kurulduğunda yardım
ları nedeniyle şehir ve kazalarında büyük cemiyeti şeklinde çalışmalarına başladı.
kargaşalık yaşanıyordu. Kiçi Kapı yani Küçükkapı’da merkezi
İngiliz Yüksek Komiserliği, Sadrazama bulunan bu cemiyette sık sık toplantılar
yazdığı 24 Şubat 1919 tarihli mektupta, yapılır, memleket meseleleri görüşülür-
Kayseri mutasarrıfının “derhâl” değiştiri- dü. Cemiyet, Kayseri’de çok yönlü bir
lerek yerine davranışlarıyla İngiliz Hükü- faaliyet içerisindeydi.
meti’nin isteklerini yerine getirecek biri- Mustafa Kemal Paşa, Yakup Şevki Paşa’-