Page 14 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 1

T A R ‹ H T E K A Y S E R ‹

REMZİ OĞUZ ARIK

a z› bel de ler var d›r ki gö bek le ri ni ta rih kes miş tir. On la r›n
do ğu şu bü tün in san l›k için bir baş lan g›ç ve ya bir son gi bi
Bbel le nir. Ge çir dik le ri çağ lar, bu gün bi le her ke sin elin de bir
öl çü, di lin de ef sa ne dir. Ebe si baş tan ba şa en müt hiş, en he ye can -
l› bir Türk Ta ri hi olan Ana do lu’da bi zim Kay se ri böy le bir bel de -
dir. Kay se ri’yi bu gün kü gö rü şü mü zün, du yu şu mu zun öl çü süy le
ve he le ar ke olo jik sa nat ve kül tür ta ri hi nin ver di ği ye ni hü küm le -
re da ya na rak göz den ge çi rir sek; önü müz de mil le ti mi zin geç mi şi -
ne şe ref, ge le ce ği ne son suz umut lar ve re cek abi de nin yük sel di ği -
ni gö rü rüz ve şa ş›r ma m›z he men gi der. Kay se ri’den bi ze en es ki
ha be ri ve ren tab let ler dir. Bun lar 20. as r›n ba ş›n dan be ri Ana do -
lu’da, Me zo po tam ya’da, M› s›r’da ele geç miş ler dir. Yoz gat’›n ku -
zey ba t› s›n da ki Bo ğaz köy’de, Kay se ri’nin Kül te pe si’nde ki ka z› lar -
da bu lu nan la r›n ›ş› ğ› al t›n da; mi lat tan ön ce 2725 y›l la r› na doğ ru
Kay se ri’den bir bel de di ye bah se dil di ği ni gö rü yo ruz. Bu ra s› bel ki
de Pu ruş han da ad l› ya k›n mer ke ze tâ bi idi. Bu mer kez şim di ki
Kül te pe öre ni nin ye rin de ku rul muş ve Kay se ri’den 20 ki lo met re
ku zey do ğu da bu lu nan Ga neş bel de sin den çok ay r› d›r. Ga neş o za -
man ki Kay se ri’dir ve Me zo po tam ya’dan gel miş Sa mi tüc car ko lo -
ni si, as›l bel de nin d›ş çev re sin de ba r›n mak ta d›r. Bu ko lo ni nin ru hu, gö zü hep d› şa r› da, Asur’da d›r.
Kay se ri’yi şe hir ola rak göz den ge çi ren ler ge rek bu gün kü bel de nin, ge rek dün kü Ma za ka’n›n su, ha va
ba k› m›n dan hiç bir fev ka la de li ği ni gö re mez ler. Or du la r›n hü cu mu na kar ş› onu ko ru ya cak ta bii sed di yok -
tur; be re ket li, fev ka la de bir top ra ğ›, her şe yi ye tiş ti ren ikli mi yok tur. Böy le ol mak la be ra ber, 5000 y›l d›r her
tür lü ›rk, re jim elin de bü yük, ge rek li bir mer kez kal ma s›; dört ta raf tan akan yol la r›n dü ğüm ye rin de bu lun -
ma s›n dan ile ri gel mek te dir. Onun bü yük bir sa va şa mey dan ol du ğu nu bi li yo ruz; fa kat ya n› ba ş›n da ki Ga -
neş’ten ç› kan ve si ka lar da, vak tiy le ken di si ne, da va la r› n›n tem yiz edil mek için ge lin di ği hak k›n da ka y›t lar
var.
De mek ki Kay se ri, ta ri hi ne bir ci han gi rin eliy le de ğil, Ana do lu’da ki in san l› ğ›n ta bi i, de vam l› ih ti yaç la -
r›y la doğ muş tur. Mi lat tan ön ce 20 yılında Yu nan coğ raf ya c› s› Stra bon, Kay se ri’nin Si nop’a 150 km, Ma lat -
ya yo luy la F› rat’a 300 km ol du ğu nu kay det me yi ge rek li bu lu yor. Ve böy le ce Kay se ri’yi mey da na ge ti ren ti -
ca ret mü na se bet le ri nin, kla sik de vir de bi le ya şa d› ğ› n› gös ter miş olu yor. Stra bon, Kay se ri için bun la r› yaz -
ma y› lü zum gör dü ğü za man, bü yük Bo ğaz köy çok tan unu tul muş tu. Gar ga miş si lin miş ti; yüz ler ce as ke rî
mer kez or ta dan kay bol muş git miş ti.
Ro ma dev ri nin ha t›r da tu tu la cak iki mü him ve si ka s› ben ce şu dur: Bir ke re Ro ma ‹m pa ra tor la r› bu ra da
bir darp ha ne ku ru yor lar. Bu nun ma na s›, Kay se ri’nin ro lü ba k› m›n dan pek mü him dir. Son ra, mi la d›n 260’›n -
da Sa sa ni le rin bel li hü küm dar la r› Şapur, Ro ma ‹m pa ra to ru Va le ria nus’tan, Kay se ri’yi mu ha sa ra ve zapt ey -
li yor. Bu za man da Kay se ri’nin nü fu su nu 400.000 ola rak kay de der ler.
H› ris ti yan l›k, Kay se ri için (ta lih siz) bir dö nem ol muş tur. Sa nat, ida re ba k› m›n dan da ha Bi zans’›n ben li -
ği ni ka za na ma d› ğ› bu ilk dev re ye H› ris ti yan l›k ad› n› ver me miz bu ac› ne ti ce den ötü rü dür. Her yer de ol du ğu
gi bi Kay se ri’de de ma ğa ra ha ya t›n dan kur tu la ma yan H› ris ti yan l›k, bi r süre son ra her tür lü ser best li ğe ka vuş -
muş tu. Kay se ri’nin o za man met ro po lik bir mer kez ol du ğu nu gö rü yo ruz. Da ha es ki çağ lar da di nî hu su si ye ti
üze ri ne bir şey bil me di ği miz bü yük bel de, böy le ce za na at, ti ca ret, eko no mik ka rak te ri ya n›n da bir de di nî
çeh re al m›ş t›r. ‹ş te bu yüz den dir ki, mi la d›n 3. as r› so nun da ve 4. as r› ba ş›n da hü küm sü ren Ro ma ‹m pa ra -
tor la r› (Di ok le ti en, Ga le re…) H› ris ti yan l› ğ› mah vet mek is te dik le ri za man Kay se ri bu y› k›m dan çok za rar gör -