Page 16 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 1

18 KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

dev rin kin den aşa ğ› de ğil dir, yük sek tir.
Bu de vir de her do ğu se fe ri ne gi den, se fer den dö nen hü küm dar ve ve zir, Kay se ri’de du ra cak t›r. Ora n› -
n›n med re se sin de ye ti şe ni bü tün Ana do lu si te le ri say g›y la, gü ven le gös te re cek tir. ‹m pa ra tor lu ğun bin tür -
lü ge dik aç› lan eko no mi ka le si Av ru pa em per ya liz mi nin kö le lik da ğ› tan sa na yi se li ba s›p Ana do lu’nun ca -
n› ya vaş ya vaş çe kil di ği ka ra y›l lar da Kay se ri’nin tez gâh la r› du rak s›z iş le ye cek; bu ye ni is ti la Ana do lu’yu
şaş k› na çe vir di ği s› ra da onun ço cuk la r› bu ye ni cep he de he men yal n›z baş la r› na si lah kul la na cak lar d›r. On -
lar, bu kö le lik da ğ› tan ec ne bi ser ma ye ve sa na yi e o ka dar deh şet ve re cek ler dir ki bo zu lan ve ya ban c› ser -
ma ye elin de kö le le şen ya ban c› az›n l›k lar, bu düş me yen Türk men eko no mi ka le si nin kar ş› s›n da h›nç la r›n -
dan ku du ra cak; ar s›z ma hal le ço cuk la r› gi bi kü für ede cek ler dir. Ec ne bi sa na yi nin bo ğu cu se li ne ka fa tu tan
gör gü lü, gö re nek li, be ce rik li di ya r›n, bu kla sik “Ma karr-› ule ma”n›n ze ki ço cuk la r› na, “Oku ma yaz ma bil -
mem ama Kay se ri li yim!” ya hut “Kay se ri’de Ya hu di ba r›n maz!” de dir ten ka ba şa ka lar ya pa cak lar d›r. Fa kat
it üre cek, Kay se ri’den ge çen ker van lar geç mek te de vam ede cek tir. O ka dar ki, 20. as r›n de mir ve ya çe lik yo -
lu da yi ne Kay se ri’den ge çe cek tir.
Kay se ri ge çir di ği de vir le rin so nu na gel miş tir: T›p k› Ana do lu gi bi!... Ana do lu Türk men le rin eli ne geç -
me den ön ce an cak çok es ki de vir ler de ba z› ka vim le re (söz ge li mi: Eti le re, Lid ya l› la ra…) met ro pol ol muş gi -
bi gö rü nü yor. Am ma bun lar dan hiç bi ri si onu, bu ke li me nin an lat t› ğ› ma na da bir va tan, bir ana va tan hâ li -
ne ko ya ma m›ş, onun bir li ği ni baş tan ba şa te min ede me miş tir. Yal n›z Türk men ler dir ki Ana do lu’yu en aşa -
ğ› 150 y›l l›k, ke sil me bil me yen ak›n lar la dol dur muş; baş tan ba şa ken di nin ka n›, eti, ke mi ği ve ka fa s›y la ye -
ni den kur muş tur. Türk men le rin o za man ki ka fa s› na hâ kim olan di sip lin ise, kla sik de vir le rin fel se fe, sa nat
gö re nek le riy le do lu… ‹s lam l›k t›. Ana do lu böy le ce yek pa re bir yüz al m›ş t›r.
Türk so yu ve ‹s lam di sip li ni!... Kay se ri bu iki zo ru yüz ler ce y›l kes kin ateş ten bir so lu ma gi bi için de
dal ga la n›r bul du. Türk men le rin Ana do lu’ya yer leş me sin den baş la ya rak hiç bir y›l gös te ri le mez ki Kay se ri
bu nu bir vak’a, bir iş, bir eser le duy ma m›ş, ebe di yet e gö tür me miş ol sun!...
Kay se ri’yi dol du ran abi de le rin çe şi din de ki bol lu ğa, bu abi de le rin her bi rin de ki gü zel li ğin özel li ği ne ba -
k› n›z. Bu ra da han la r›y la, çeş me le riy le, ka le le ri ve sur la r›y la, ca mi le ri, mi na re le ri, mes cit le ri, tür be le riy le,
med re se le riy le, t›p fa kül te ve has ta ne siy le (1205) ha ki ka ten bü yük, ol gun bir ce mi ye tin yer leş ti ği ni ko lay -
ca an lar s› n›z. Bü tün yağ ma lar, yan g›n lar, y› k›l ma lar, ha in lik ler ara s›n da, hat ta bun la ra rağ men sa nat ve bil -
gi iş le ri nin bu ra da na s›l kök sal d› ğ› na ba k› n›z: Kay se ri ge çi ci bir ak› m›n ese ri de ğil, kö kü baş ka yer ler de
olan bir mil le tin müs tem le ke si de ğil; Ana do lu’da kök leş miş bir mil le tin ye ni bir di sip lin le kur du ğu mer kez -
dir. Ne ka le si Jus ti nia nus’un kur du ğu ka le dir; ne ma be di Kay se ri met ro po lit le ri nin “Me za mir” oku du ğu ma -
bet tir; ne al›şve riş ka rar gâ h›, Bi zans’›n yap t› ğ› “ago ra”lar d›r. Es ki geç miş ten al d› ğ› sa de ce gör gü dür, gö re -
nek tir, at mos fer dir ve bun la r›n hep si de ye ni sen te ze ka vuş muş, ye ni bi çim ler le, ye ni ifa de ye gir miş tir. Kay -
se ri’de ki abi de ler de He le nis tik dev ri, Me zo po tam ya’n›n, Or ta As ya’n›n, Kaf kas ya’n›n ve ‹ran’›n, Ro ma ve Bi -
zans’›n… mo tif le ri ni bu lur su nuz. Fa kat o abi de ler o ka dar Sel çuk lu o ka dar Türk’tür ki… Sey yid Bat tal Ga -
zi ef sa ne sin de Hz. Ali’den bir çok şey bu la bi lir si niz; hat ta bu kah ra ma n›n as l› n› Pey gam ber’in gö be ği ne ka -
dar ç› ka r›l m›ş gö rür sü nüz. Fa kat o El ce zi re’yi, Su ri ye’yi, ‹ran’›, Azer bey can’›, Kaf kas ya’y›… do laş t›k tan son -
ra Ana do lu’ya akan Türk men le rin yo lu nu tut muş, Ana do lu’ya yer leş miş tir. Onun “üs sül ha re ke si” Ma lat ya,
fa kat ef sa ne nin en he ye can l› s› na sah ne olan Er ci yes’tir. Ben Er ci yes’in baş ka dil ler de hiç ef sa ne si ni bil mi -
yo rum. Fa kat Sey yid Bat tal’›n “çah-› ca hi me…” (ce hen nem çu ku ru) at›l d› ğ› n› in le yen en can l› ef sa ne, Er ci -
yes’i ebe di yen Türk men leş tir miş tir.
Kay se ri her za man tüc car kal d›. Am ma Ga neş’ten ne ka dar fark l›! Ga neş es ki de vir le rin gö zü d› şa r› da
olan ti ca re ti nin sem bo lü dür. Bi zim Kay se ri miz ise kal bi Ana do lu’ya çev ril miş yer li gö re ne ği nin mer ke zi ol -
du. O biz de ti ca ret, ik ti sat mi ra s› n›n; gü zel sa nat ve za na at mi ra s› n›n mi mar l›k tek ni ği mi ra s› n›n, bil gi ha -
re ket le ri, dü şün ce ha re ket le ri mi ra s› n›n çek me ce si ve böy le gö re nek le rin bi ze ka dar ge li şin de amil ol du.
Bir Si nan’›n mey da na ge li şi ni araş t› r›r ken na s›l Kay se ri’nin bir kö yü ne ini yor sak; Ana do lu’da ki bü yük
ta ham mül, ya şa ma ve bü yük ham le ler yap ma t›l s› m› n›n es ra r› n› an la mak için bi zim Kay se ri’mi ze ve onun
gi bi ayak ta ka lan Ana do lu si te le ri nin ta iç yü zü ne dö ne ce ğiz.

PROF. DR. REMZİ OĞUZ ARIK,
Çığır Dergisi, Şubat-Mart-Nisan-Mayıs 1940, s. 87-88-89-90 sayıları (kısaltılarak alınmıştır).