Page 187 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 2

[658] 178 / ERC
XX. yüzyıl başlarında Cami-i Kebir Camii minaresinden Kayseri görünümü ve
Erciyes Dağı (A. Gabriel)
KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹
mümkündür. Bu geniş havzada yığılan
volkanik küllerin suyla ilişkisi sonucunda
sertleşmesi ve göllerin çekilerek bu alan-
ların karalaşması ile geniş alanlarda tüf
platoları meydana gelmiştir. Bir volkan
konisi olarak Erciyes Dağı’nın yükselme-
sini sağlayan volkanik püskürmeler yak-
laşık 5.5 milyon yıl önce andezitik türdeki
lavların yeryüzüne çıkmaya başlaması ile
meydana gelmiştir. Bu evrede volkanik
püskürmeler şiddetlenmiş ve yeryüzüne
çıkan lavlar ile diğer volkanik taşların
ardalanmalı olarak üst üste yığılması ile
Erciyes Dağı yükselmeye başlamıştır.
Bundan dolayı, Erciyes Dağı bir tabakalı-
volkan (strato-volkan) özelliğindedir. Bu
konilerinin dışında dağın yamaçlarında
ve eteklerinde irili ufaklı çok sayıda tali evrede yerkabuğu hareketleri ile arazide
volkan konisi bulunmaktadır. Bu yapısı kırılmalar, çökmeler, yükselmeler olmuş-
ile Erciyes bir “küme volkan” özelliğine tur. Birer çöküntü ovası olan Kayseri ve
sahiptir. Erciyes Dağı’nın oluşumunda Develi ovalarının kırılmalar (faylanma-
rol oynayan volkanik püskürmeleri baş- larla) oluşumu bu döneme rastlamak-
langıç volkanizması, orta volkanizma tadır. Bu geniş ölçülü püskürmelerden
evresi ve genç volkanik faaliyetler olmak sonra günümüzden yaklaşık 3 milyon yıl
üzere üç ana evreye ayırmak mümkün- önce, III. Jeolojik Zaman sonunda (Üst
dür. Bu ana volkanik püskürme evreleri Pilosen) ana koninin volkan bacasının tı-
de kendi içlerinde değişik püskürme ve kanmasıyla birlikte yamaçlardaki birçok
püskürmedeki duraklamalarla alt dö- parazit konide de volkanik faaliyet dur-
nemlere ayrılmaktadır. Erciyes volkanik muştur. Günümüzden 2 milyon yıl ön-
alanındaki püskürmelerin başlangıcı gü- cesi, yani Dördüncü Jeolojik Zaman’ın
nümüzden yaklaşık 65 milyon yıl önce başlangıcı (Alt Pleistosen) daha çok ya-
(II. Jeolojik Zaman sonu) başlamıştır. nardağ ve çevresinde faylanmaların oldu-
Çoğunlukla bazaltik lavların yüzeye çıktı- ğu bir evredir. Bu dönemde Erciyes Dağı
ğı bu dönemde kırık (fay) hatlarından çı- kütlesi KKD-GGB yönündeki bir fayla
kan lavlar geniş alana yayılmış ve yayvan, ikiye ayrılmıştır. Birçok araştırıcıya göre
adeta kalkan şeklinde volkanik bir temel bu fay, doğudaki Koç Dağı’nı Erciyes’ten
oluşmuştur. Bu temelin izlerini oluşturan ayırarak bugünkü Tekir Çukuru oluş-
bazaltları kuzeyde Erkilet civarında bul- muştur. Dördüncü Jeolojik Zaman’ın
mak mümkündür. Günümüzdeki yüksek son dönemi olan Üst Pleistosen’de mey-
Erciyes Dağı volkan konisi bu temel üze- dana gelen volkanik püskürmelerde da-
rine oturmaktadır. Volkanik patlamalar- ğın yamaçlarındaki kırıklardan genellikle
daki ikinci önemli devrenin başlangıcı bazalt lavları çıkmıştır. Bundan sonraki
ise günümüzden 30 milyon yıl önce, III. aşamada ise küçük çaplı patlamalarda
Jeolojik Zaman’ın ikinci yarısından iti- volkanik kül ve cüruf püskürmeleri ol-
baren (Miosen) başlamıştır. O dönemde muş ve bunun sonucunda da Büyük Kı-
geniş göllerle kaplı olan bölgede başla- zıltepe, Küçük Kızıltepe gibi küçük çaplı
yan volkanik etkinlik sonucunda yerin cüruf ve kül konileri meydana gelmiştir.
derinliklerinden yeryüzüne çıkan volka- Buzul devrinden sonra Erciyes’te yeni
nik katı materyal, göllerin içinde geniş volkanik püskürmeler olmuştur. Erciyes
bir alanda tortul malzemeyle aratabakalı Dağı’ndaki volkanik faaliyetin günümüz-
olarak yığılmıştır. Bunun kanıtlarını ku- den yaklaşık 2000 yıl öncesine kadar
zeyde Erkilet’in yamaçlarında görmek devam ettiği, Miladın başlarında yaşayan