Page 215 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 2

[686] 206 / ERD KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

bartma mimari plastik öğeler, bazıların-
da madalyonlar içinde kızıl kahve haçlar
kazılarak, boyanmıştır. Üç kat halinde
düzenlenen manastır mimarisinde bü-
tünsellik, manastırın bölümlerinin aynı
dönemde inşa edildiğini gösterir. Erdem-
li Köyü’nün idari ve tarımsal yaşamını
yöneten bu manastır benzer örnekler
yardımı ile 11. yüzyıl içinde değerlendiri- Erdemli’de bir şırahane (N. Ç. Karakaya)
lir. Saray manastırının doğu ve batı bölümle-
Şırahaneler rindeki yapılar, plan özellikleri dikkate a-
Erdemli Vadisi’ndeki şırahaneler; saray lınarak 4 grup halinde incelenmiştir. Şı-
manastırının özel şırahaneleri ile birlikte rahanelerin ilk grubu, kare yada dikdört-
manastır çevresine dağınık olarak inşa e- gen planlı merkezî mekân etrafında, sa-
dilmiş şırahaneleri içermektedir. Vadi- dece tek bir üzüm ezme havuzu ve şıra-
nin güney bölümünde bulunan kayaya nın toplandığı haznenin bulunduğu “ba-
oyma şırahaneler, yerleşimin en yoğun sit” diyebileceğimiz plan tipi oluşturur.
yapı grubunu oluşturur. Bu yapılar genel- Şırahanelerin ikinci grubu, birinci grupla
likle üç ana elemandan oluşur. Bunlar; ü- aynı yoğunluktadır. Bu grupta ortadaki
züm ezme havuzu, şıranın akıtıldığı kanal merkezi mekân etrafında birden fazla
ile o’nun ağzındaki çörten ve şıranın top- üzüm ezme havuzu ve şıranın biriktiği
landığı hazne ya da teknedir. Şıranın ak- hazne bulunur. Merkezi mekân ilk grup-
masını sağlamak amacıyla üzüm ezme ta olduğu gibi dikdörtgen ve kare planlı
yeri genellikle tüm şırahanelerde, şıranın olup, düz tavanlıdır. Merkezi bölümün
toplandığı havuzdan daha yüksek tutul- zemininde şarabın konulduğu amphora
muştur. Üzüm ezme havuzunun düz ta- ya da kaplara ait daire biçimli yuvalar
vanında ise baca diyebileceğimiz bir a- yoğundur. Üçüncü gruba ait şırahane-
çıklık bulunur. Mimari veriler, antik çağ- ler, diğer gruplara oranla daha azdır. Bu
lardan beri süregelen geleneksel şarap ü- gruba ait şırahanelerin giriş bölümleri,
retiminin Erdemli şırahanelerinde de genellikle özenli bir işçilik gösteren ar-
benzer bir biçimde yapıldığını gösterir. kadlı kuzey cepheleri ile dikkat çeker.
Küfelerle şırahanelere taşınan üzümle- Dördüncü gruba ait şırahaneler ise kare,
rin, tavana açılan bacadan havuza atıldığı dikdörtgen ya da düzensiz planlı merkezî
ya da doğrudan girişten çeriye sokulduğu bir bölüm etrafında birden fazla üzüm
bilinir. Öncelikle fıçı ya da sepetlerle top- ezme havuzu, şıra biriktirme haznesi ile
lanan üzümler ezme havuzuna yayılır. şıranın saklandığı mekânlardan oluşur.
Daha sonra kalan posanın sıkma işlemi Bazı örneklerde amphoraların depolan-
gerçekleştirilir. Son aşamada ise teknede dığı bölümler, şırahanenin en dip köşe-
şıra birikir birikmez yapılan doğal maya- sinde yer alan ve dar geçitlerle ulaşılan
lanmadır. Saray manastırının doğusunda, serin mekânlardır. Bazı şırahanelerde
üçüncü kat seviyesindeki şırahaneler, bezemeler dikkat çeker. Soğanlı Vadisi’-
muhtemelen manastır için özel yapılmış nde, Geyikli, Karabaş, Yılanlı kiliseleri-
olmalıdır. Doğudan geçilen düzensiz dik- nin bulunduğu manastırlardaki şırahane-
dörtgen ve kare planlı şırahaneler ardar- ler, Erdemli’deki örneklere benzer. Er-
da sıralanırlar. Mekânların havuz ve şıra demli, tahıl ve üzümün bolca yetiştiği çok
haznelerinin özenli işçilikte yapılmış ka- elverişli, sulak, doğal bir konuma sahip
demeli, yuvarlak kemerli cephelerinde, olmakla birlikte, önemli yol ve şehirlere
kazıma tekniğinde ve kızıl kahve boya ile de yakındır. Mimari öğelerin ışığında, va-
yapılmış haç motifleri vardır. Saray ma- dinin tarımsal hayatının “Saray Manastı-
nastırı ile bütünlük gösteren bu yapıları, rı” nın etrafında gelişip, organize olduğu-
11. yüzyıl içinde incelemek mümkündür. nu söylemek mümkündür.