Page 247 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 2

[718] 238 / ERM KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

müttefiki olarak savaşa girip seferberlik i- suretiyle Müslüman halk ve askerlerin öl-
lan etmesiyle beraber gerek Osmanlı top- dürülmeye çalışılmasıyla başlamıştır. O-
rakları içerisinde gerek yurtdışında bulu- laylar 29 Ocak 1914 tarihinde Amerika’da
nan Ermeniler, hemen harekete geçmiş- bomba yapımını öğrenen ve evini bomba
ler, Anadolu’nun hemen her yerinde is- imalathanesi haline getiren Kevork’un e-
yan ve tedhiş faaliyetleri gerçekleştirmiş- linde bomba patlamasıyla eli ve ayağının
lerdir. Bu dönemde (1914–1915) çeteler kopması üzerine resmî makamlarca du-
halinde Kafkaslar’da ve Anadolu’nun yulmuştur. 1914 yılı Ocak ayında cereyan
birçok yerinde yüz binlerce Müslüman’ı eden olaylar Hınçak ve Taşnak komitele-
-yaşlı, çocuk, kadın, cepheden dönen ya- rinin Kayseri şubesi reisleri, Patrikhane
ralı demeden- sistemli bir şekilde katlet- ve Patrikhanenin en seçkin komitecisi,
meye başlamışlardır. Katliamlara katıl- Ermenistan’daki Ecmiyazin Kilisesi ile
mak istemeyen Ermeni ve Türk olmayan casusluk yapan, aynı zamanda Anadolu’-
diğer unsurları da öldürmekten çekinme- daki isyanın planlayıcılarından olan Kay-
mişlerdir. Bu tür katliamların yapıldığı seri Ermeni Murahhası Hasrof Efendi ta-
yerler arasında Zeytun (Süleymanlı), Bit- rafından gizlenmeye çalışılmışsa da başa-
lis, Trabzon, Ankara, Sivas, Adana, Urfa, rılı olamamıştır. Vaktinden önce faaliyet-
İzmit, Adapazarı, Hüdavendigar, Hatay lerin hükümet tarafından öğrenilmesi ü-
ve daha birçok yerle beraber Kayseri de zerine 1915 yılı başlarından itibaren Kay-
yer almıştır. Hınçak ve Taşnak örgütleri seri ve civarında isyan tecavüz, gasp, katl
tarafından Ocak 1914’te Kayseri’de bir is- olayları başlamıştır. Hükümetin yeniden
yan gerçekleştirilmiştir. İsyan başlama- başlattığı soruşturma ve aramalarda Er-
dan önce, Hınçak Komitesi’nin Paris es- meni evlerinde, mezarlıklarında, cemi-
ki genel başkanlarından Sabahgülyan yetlerinde, kiliselerinde, okullarında bir-
Kayseri’ye gelerek özellikle Everek, To- çok silâh, cephane, dinamit, talimat, be-
marza ve İncesu’da teşkilatlanma, silah- yanname ele geçirilmiş ve birçok Ermeni
lanma ve propaganda faaliyetlerini de- suçüstü yakalanmıştır. Yapılan kovuştur-
netlemiş ve son talimatlarını vermiştir. ma sonucu; 30 Mart 1915 tarihi ile 21 Ma-
Yine verilen talimatlar doğrultusunda sa- yıs 1915 tarihi arasında Kayseri’de 11 bom-
vaş nedeniyle silâhaltına çağrılan Kayse- ba, 90’ı aşkın çeşitli cinsten bomba, di-
rili genç Ermeniler ya orduya katılmamış, namit lokumu ve patlayıcı maddeler ile
katılanlar da ellerindeki silahlarla birlikte 400’den fazla silah ele geçirilmiştir. Bu-
firar ederek eşkıyalık yapmaya başlamış- nun yanı sıra Develi ilçesinde Ermeni
lardır. Ayrıca Amerika’da bombacılık ü- mezarlığında ve Ermeni okulunda 45
zerinde uzmanlık kazanmış olan bomba ve 250 kilodan fazla kurşun bu-
Kevork’un Develi’de üretim yapmasına lunmuştur. Bu gelişmeler üzerine Ermeni
yardım etmişlerdir. Bu çalışmalara Psi- çeteler dağ köylerine çekilerek, buralar-
kopos Hasros Efendi de katılmıştır. Taş- dan 20 ve 30’luk gruplar halinde İncesu,
nak Komitesi’nin çalışmaları ise daha ça- Develi, Efkere gibi yerlere saldırıya geç-
buk ve daha düzenli gerçekleşmiştir. Ça- mişler, onlarca Türkü katletmişlerdir.
lışmalarda komite, aftan yararlanarak Kaynakça: Aktan, Ali, “Osmanlı Belgelerine
serbest kalan Ermeni militanlarını kul- Göre Kayseri’deki Gayrimüslim Tebaanın Du-
lanmıştır. Kayseri’deki şubelerini, İstan- rumu”, KYTSB; Alan, Gülbadi, Merzifon Ana-
dolu Koleji ve Anadolu’daki Etkileri, TTK Ya-
bul’dan gönderilen Kayserili Mazin isim- yınları, Ankara 2008 (Baskıda); Bardakçı, Mu-
li bir çeteci genişletmiştir. Develi’deki rat, Talat Paşa’nın Evrak-ı Metrukesi, Everest
Taşnak şubesi ise 1908’deki genel aftan Yayınları, İstanbul 2008; Basgün, Nejla, Türk-
yararlanarak serbest kalan Serpuhi Kelle- Ermeni İlişkileri (Abdülhamit’in Cülusun-
ciyan isimli bir kadın tarafından yeniden dan Zamanımıza Kadar), San Matbaası Yayını,
Ankara 1970; Bozkurt, Gülnihal, Gayr-ı Müs-
canlandırılmıştır. lim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Duru-
İsyanlar, Develi’nin çeşitli yerlerine gizli- mu (1839-1914), TTK Yayınları, Ankara 1989;
ce yerleştirilen tellere elektrik verilmek Çavdar, Tevfik, Osmanlıların Yarı-Sömürge