Page 246 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 2

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ ERM / 237 [717]

ğu, manastırın da olayların organize mer- yutu zamanla şehirlerarası komitelerin
kezi olduğu tespit edilmiştir. Rüştuni 29 birbirine sağladığı destek şeklini almış ve
Temmuz 1892 tarihinde Hınçak Komite- Kayseri’ye diğer şehirlerdeki komiteler-
sinin görev belgesi ve mührü üzerinde den militan yardımı yapılmıştır. Kayseri-
bulunduğu halde tutuklanmıştır. ’den de aynı şekilde başka bölgelere mili-
Sanıklardan bir kısmı mahallinde, bir kıs- tan gönderildiği olmuştur. Hazırlıkların
mı Ankara’da serbest bırakılmıştır. Anka- bu şekilde devam ettiği dönemde Erme-
ra Mahkemesinde yargılanan diğer sa- niler isyan çıkarmaktan geri kalmamışlar
nıklardan 17’si hakkında idam cezası ve- ve 3 Aralık 1895 tarihinde güpegündüz
rilmiştir. Bunlar içerisinde Kayseri’deki şehirde çarşı içerisinde komitacı olduğu
olaylar nedeniyle tutuklanan Andon Rüş- sonradan tespit edilen bir Ermeninin si-
tuni, Parsih Dökmeciyan, Agop Cebide- lah atması üzerine çıkan kargaşada 6
likyan, Karabet Alacacıyan, Rahip Dani- Türk ölmüş, 3 Türk yaralanmış, Ermeni-
yel, Karo Kertmanoğlu ve Gülbenk Aşçı lerden ise 270 kişi ölmüştür. Tespit edi-
Parsihoğlu yer almıştır. Diğer sanıkların len ölü sayısı dikkate alındığında, olayın
bir kısmı 15, 10 ve 7’şer yıllık kalebentlik patlak verdiği anda bu kadar kalabalık bir
cezası ile cezalandırılmış, bir kısmı da Ermeni grubunun çarşıda bulunması ol-
delil yetersizliğinden berat etmiştir. dukça dikkat çekici bir husus olarak ka-
Daha sonra Meclis-i Mahsus-ı Vükela ta- yıtlarda yer almıştır. Tesadüf gibi görü-
rafından cezalara indirim uygulandıktan nen gelişmelerin, bu nokta dikkate alın-
sonra Sultana sunulmuş, Sultan II. Ab- dığında, bir komplo olarak önceden ha-
dülhamit bunlara ikinci bir defa daha in- zırlandığı anlaşılmıştır. 3 Aralık 1895 tari-
dirim yapmıştır. Neticede Kayseri’deki o- hinde Kayseri’de meydana gelen bu ola-
laylardan yargılananlardan sadece Gül- yın aslında daha önceden bir provası
benk Aşçı Parsihoğlu idam edilmiş, idam olarak değerlendirilebilecek örneği, 7 E-
cezasına çarptırılan diğer sanıklar 8 yıl kim 1895 tarihinde Kayseri Sancağı’na
kürek cezasına çarptırılmışlardır. bağlı Develi Kazası’nın Örek Kasabası’-
7 Ekim 1895 Tarihli Develi (Kayseri) ve 3 Aralık nda meydana gelmiştir.
1895 Tarihli Kayseri İsyanı: Bütün bu gelişme- Ocak 1914 Tarihli Kayseri İsyanı: Her şeye rağ-
lere rağmen, her tarafta olduğu gibi Er- men Ermeni komitecilerinin faaliyetleri
meni komiteleri Kayseri’de de önemli hız kesmeden devam etmiştir. Bir yandan
merkezler kurmaya devam etmişlerdir. Avrupa ve Amerika’dan gelen komiteci-
Ayrıca hem şehir merkezindeki hem de lerle teşkilatlanma ve propaganda faali-
civar bölgelerdeki Ermeniler, bu tarihten yetleri yürütülmüş, diğer yandan silah ve
itibaren hızla silahlanmaya, isyan için en cephane teminiyle isyan hazırlıkları ta-
uygun zamanı beklemeye başlamışlardır. mamlanmaya çalışılmıştır. Hınçak Ko-
Bu arada şehirdeki Taşnaksutyun ve Hın- mitesi 1908 yılı Eylül ayına gelinceye ka-
çak Cemiyetlerinin şubeleri işbirliği içine dar Kayseri, Develi ve çevresinde gerçek-
girmişler ve faaliyetlerini artırmışlardır. leştirdikleri teşkilatlanmayı köylere ka-
Yurtdışındaki merkezlerin yardım ve dar genişletmişlerdir. Bunun için komite;
desteği hiçbir zaman eksik olmamış, -Er- Bodrum’da mahkûmken aftan yararlana-
meni komitelerinin lider kadrolarında ol- rak serbest kalan Serkis Torosyan, Avru-
duğu gibi- Kayseri’deki şubeleri idare e- pa ve Mısır’da komite faaliyetlerinde bu-
denlerin büyük bir kısmı Avrupa ve lunmuş olan David Sultanyan ve aslen
Amerika’ya gidip yıllarca burada kalmış Vanlı dişçi Melkon adlı üç kişiyi görev-
ve yurtdışındaki başka komite merkezle- lendirmiştir. Kayseri içinden de bunlara
riyle iletişim için bulunmuş şahıslardan kuyumcu Hacı Ohannes, bakırcı Karabet
seçilmiştir. Buna ilave olarak bu merkez- ve kardeşi Leon’un yardımlarıyla bol
lerden büyük oranlarda maddî yardımlar miktarda bomba imal edilmiştir. Birinci
da alınmıştır. Ermeni fesat komiteleri şu- Dünya Savaşı’nın ilanı ve hemen arkasın-
beleri arasındaki bu yardımlaşmanın bo- dan Osmanlı Devleti’nin Almanya’nın