Page 409 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 2

[880] 400 / GÜD KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

genişliği 3,47 m, derinliği ise 0,80 m’dir. Eserde süsleme olarak, kenar ve saçak
Çeşmenin batısında, 3,10 m yüksekliğin- kısımlarını dolaşan düz silme kuşağı ile
de ve 1,38 m genişliğinde olan ikinci bir ayna taşı üzerindeki silmelerden bahse-
yapı dikkat çekmektedir. Çeşmenin sivri dilebilir. Ayrıca kemerin kilit taşı üzerin-
kemeri yanlardaki kesme taştan örülen deki buğday başağı motifi de dikkat çeki-
ayaklar üzerindeki düz başlıklara otur- cidir.
maktadır. Kemer kilit taşının yüzeyi, ka- Üzerindeki kitabeden de anlaşılacağı
bartma olarak işlenen buğday başağı mo- üzere çeşme bilinmeyen bir tarihte ona-
tifi ile tezyin edilmiştir. Başlıklar üzerin- rılmıştır. Kayseri’deki diğer hiçbir çeş-
den başlayan 0,20 m kalınlığındaki düz mede uygulamasını görmediğimiz çeş-
kenar silme kuşağı, saçak kısmında da menin batısındaki mekân da esere muh-
devam etmektedir. Çeşmenin orijinal ay- temelen XIX. yüzyılda yapılan onarımlar
na taşı zemin kotunun zaman içerisinde esnasında eklenmiş olmalıdır.
dolmasından dolayı iptal edilmiştir. Mer- Kaynakça: Denktaş, Su Yapıları, s. 55-56;
mer ayna taşının tam ortasına bir daire ve Denktaş, KYA, Mustafa Denktaş, s. 179-182.
bu dairenin üst köşelerine üçgen şeklin- MUSTAFA DENKTAŞ
deki silme kuşaklar yerleştirilmiştir. Ayna
taşının 0,30 m yukarısına bağlanan mus- GÜHERÇİLE
luktan çeşmenin suyu akmaktadır. Ayna Güherçile, doğal hâlde bulunan ve adi
taşının hemen altında küçük bir su yalağı güherçile olarak adlandırılan potasyum
bulunmakta olup, bu yalağın her iki yanı- nitrat (KNO ), Şili güherçilesi denilen
3
na da fazla yüksek olmayan sekiler yer- sodyum nitrat (NaNO ) ve duvar güher-
3
leştirilmiştir. Çeşme nişi içerisinde bulu- çilesi ya da toprak güherçilesi adı verilen
nan 0,58 x 0,37 m ölçülerindeki iki satır- kalsiyum nitrat (Ca[NO ] ) şeklinde başlı-
3 2
lık mermer kitabenin tamamı okunama- ca üç nitrat türüne verilen ortak isimdir.
mıştır. Şeffaf, renksiz, kokusuz, tuzlu ve biraz acı
tadı olan, havada bozulmayan billurlar
Okunuşu: veya beyaz billurumsu bir tozdan oluş-
Her kim oldu ise bu âbı çeşmeye bâb-ı maktadır. Genellikle, alkalilerle ve top-

ta‘mîrine rak alkalilerle karışmış hâlde bulunan
Rahmet ile tahsîn ide kevser........... iç. azotlu maddelerin yükseltgenmesi sonu-
cunda oluşur ve çiçeklenmeler biçimin-
Çeşmenin batısındaki mekânın ortasında de ortaya çıkar. Yer yüzeyinde duvarların
1,08 m yüksekliğinde, 0,85 m genişliğin- ve kayaçların üzerinde ve mağaralarda
de ve 0,48 m derinliğinde büyük bir niş kabuklar hâlinde bulunan potasyum nit-
bulunmaktadır. Bu niş büyük bir ihtimal- rata bazı toprak türleri içinde de rastla-
le çeşmede su ihtiyacını temin eden in- mak mümkündür.
sanların ellerinde bulunan eşya ya da Siyah barutun üç unsurundan en önemli-
Güdüllü Çeşmesi planı
(çizim: M. Denktaş) malzemeleri koyabilecekleri bir mekân sini teşkil eden ve büyük bir kısmını
olarak düşünülmüş olmalıdır. oluşturan ayrıca dumansız barutlarda da

kullanılan ve külçe hâlinde madeni bir

maddeden oluşan güherçile, eskiden ba-
rut yapımında kullanılmıştır. VIII. asırda
çok daha hızlı bir şekilde yayılan ve %12,5
kömür, %12,5 kükürt ve %75 güherçile
muamelesinden meydana gelen kara ba-
rutun da yine en önemli kısmını güherçi-
le teşkil etmiştir
Osmanlı topraklarının birçok noktasında
baruthane mevcut olmakla birlikte bunlar
Güdüllü Çeşmesi kitabesi (M. Denktaş) arasında en önemlisi İstanbul’da kurulup