Page 57 - seyit-burhanettin-mezarligi

T·´¯º³´»³ M³Í°´ T°¸½ Dµ¯×³ G³º³¼³Ðµ¼³ Bµ´ B°¯½¸

Anadolu Selçuklu, Beylkler ve Osmanlı mezarları arasında çok fazla fark olmamakla
brlkte, her br kend dönem ve bölge özellklern taşırlar . Bütün bu farklılıklar ve benzer
66
yanlar ele alınarak; Anadolu’dak Türk mezarları genel olarak dört bçmde yapılmıştır. San-
dukalar, çatma lahtler, şahdel mezarlar ve baldöken mezarlar. Ancak bu dört mezar şekl
dışında bazı bölgelerde görülen farklı mezarlarda mevcuttur. Bunlara örnek olarak özellkle
Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da karşımıza çıkan koç, koyun ve at şeklnde mezar taşları
vereblr . Dyarbakır, Elazığ, Erzurum, Kars ve Van müzelernde pek çok örneğ görülür. At
67
heykeller sayıca çok daha azdır ve bugüne kadar yalnız Doğu Anadolu’da tesadüf edlmştr.
Koç, koyun ve at heykel şeklndek mezar taşlarının, Türkye dışında KaØasya ve Asya’da
da örnekler mevcuttur . Sadece Ahlat’ta bulunan toprak altında, dehlzler şeklnde açılmış
68
mezarlara “akıt mezarlar” denmektedr. Akıt mezarlar Anadolu’dak değşk tpl mezarlara
br başka örnek olarak verleblr .
69
Sanduka mezarlar; tek taştan yontuldukları gb yanları ve üstü taş plakalarla kaplı olanlar,
ç toprakla dolu bulunanlar mevcuttur. Tek taştan yontulmuş olanlar genelde Selçuklu tarzı-
dır . Sanduka mezarlar, Selçuklulardan tbaren taş malzeme le yapıldıkları gb alçı, çn ve
70
ahşap malzeme kullanılarak yapılmışlardır.
Çatma laht mezarlar; genelde br veya brkaç kade üzernde yükselen, dkdörtgen przma
bçmnde yekpare taştan veya taş bloklarla çatılarak yapılan mezarlardır. Kadesz olan
örneklerle de karşılaşılmaktadır. Özellkle Anadolu’da karşımıza çıkan bu mezarlar, daha çok
Osmanlı Dönemnde kullanılmıştır.
Şahdel mezarlar; baş ve ayak ucuna veya sadece baş ucuna dklen br şahde taşı le tanım- 57
lanablr. Bu şahdeler, mezarı oluşturan toprak yığını, çatma laht veya sanduka mezarlarda
kullanılablmektedr. Osmanlı Dönemnde çeştl örnekler mevcut olan şahdeler, Türk sanat
tarh açısından büyük önem taşırlar. Genelde baş ucu taşı ayak ucu taşına oranla daha büyük
ve süslü yapılırken, ayak ucu taşı daha sade ve gösterşszdr. Baş ucu taşı üzernde yer alan
ktabeler, özellkle yazı sanatı ve Türk edebyatı çersnde öneml br yer tutarlar.

Baldöken mezarlar; açık mezarlarla kapalı türbe (kümbet) arasında kalan, mmar bakımdan
öneml br tp mezar şekl daha bulunmaktadır k, bunlar açık türbeler de denmektedr. Bu tp
mezarlara Anadolu ve İstanbul’da XII. asırdan sonra rastlanmaktadır .
71

66 Anadolu mezarları ve mezar taşlarının 12–15. yy. arasındak özellkler hakkında daha genş blg çn bkz.
Beyhan KARAMAĞARALI, age, s. 2–39.
67 Koç, koyun ve at şeklndek mezar taşları hakkında daha genş blg çn bkz. Ertuğrul DANIK, Koç ve At
Şeklndek Tuncel Mezar Taşları, Ankara, 1990, Abdullah ÇAY, Anadolu’da Türk Damgası, Ankara, 1983, H.
Z. KOŞAY, “Doğu Anadolu Mezartaşlarındak Koç ve Koyun Heykeller”, Mlletlerarası Brnc Türk Sanatları
Kongres, Ankara, 1962, s. 255–257. Beyhan KARAMAĞARALI, age, s. 35–39.
68 Beyhan KARAMAĞARALI, age, s. 35.
69 Akıt mezarlar hakkında daha genş blg çn bkz. Haluk KARAMAĞARALI, “Ahlat’ta Bulunan Tümülüs Tarzında
Türk Mezarları”, Önasya, S: V/59–60, Ankara, 1970, s. 5–6.
70. Necbe SARAÇOĞLU, age, s. 28.
71. Necbe SARAÇOĞLU, age, s. 35.