Page 10 - Tapu Tahrir 2
P. 10

durumlarını,  mükellefiyetlerini,  imtiyazlarını  ve  ellerindeki  arazilerin  dökümü  ile  verdikleri
               vergilerin toplamını ihtiva etmektedir.
                     Ġlk  mufassal  defterlerin  ne  zaman  tutulduğu  tam  olarak  bilinmemektedir.
               Muhtemelen I. Murad veya I. Bayezid devrinde tahrir defterleri tutulmaya baĢlanmıĢtır.
               Ġlk defterlerin 1431 tarihli Arvanid defteri gibi timar sahiplerine göre tasarruf ettikleri köyün
               vergi  nüfusunu  toplam  olarak  gösteren,  teferruatlı  döküm  vermeyen  defterler  olma
               ihtimali kuvvetlidir. Mufassal defterler ise, Fatih döneminde tutulmaya baĢlanmıĢ olmalıdır.
               Vergi nüfusu teferruatlı olarak verilmekle beraber her timar has veya zeamet sahibinin ismi
               altında  tasarruf  ettiği  yerleĢim  birimleri  hisse  olarak  yer  almaktadır.  Bu  defterler  idari
               taksimattan  ziyade,  tımarlara  göre  tutulmuĢtur.  Defterlerin  yapısı  zamanla  değiĢmiĢ,
               önceden  timar sahipleri ve gelirlerini gösteren tek bir tür  defter tutulurken, daha sonra
               icmal ve mufassal olmak üzere iki ayrı defler oluĢmuĢ olmalıdır. Yine bir bölgede yaĢayan
               konar-göçerler  de  mufassal  tahrir  defterlerine  yazılmıĢtır.  XVI.  yüzyıl  sonlarında  artan
               nüfus sonucu bazı bölgelerde önceleri mufassal defterlere kaydedilen cemaatler için müstakil
               defterler tutulmaya baĢlanmıĢtır.
                     İcmal Defterleri
                     Mufassal  defterlerin  müsveddelerine  dayanılarak  hazırlanan  bu  defterler,  gelirlerin
               kimler  tarafından  tasarruf  edilmekte  olduğunu  göstermektedir.  Yalnız  idâri  teĢkilatla,  gelir
               birimlerinin isimlerini ve yıllık hasılat miktarını ihtiva etmektedir. Bu defterlerde vergi veren
               nüfusun  isimleri  ve  vergilerin  nerelerden  alındığı  gibi  teferruata  müteallik  bilgiler
               bulunmamaktadır.  Ġcmal  defterleri,  bir  bölgede  bulunan  timarların  idari  taksimata  göre
               gelirleri teferruatsız olarak verilmiĢ listelerdir.
                     Ġcmal  defterlerinin  baĢında  defterin  içindeki  nahiye  ve  kazaları  gösteren  bir  fihrist
               bulunurdu.  Mufassal  defterlerde  bulunan  mukaddime  icmal  defterlerinde  de  vardır.  Bazı
               icmal  defterlerinin  baĢında  sancak  kanunnâmesi  de  bulunabilmektedir.  Defterde  önce  o
               bölgede  bulunan  padiĢah,  Ģehzade,  beylerbeyi,  sancakbeyi  ve  diğer  görevlilere  ait  haslar
               zikredilirdi. Daha sonra zeamet ve timarlar kaydedilmiĢtir. Has, zeamet veya timar tasarruf
               eden kiĢinin ismi ve görevi yazılır, altında ise gelir yerlerinin isimleri, hâsılları ve hisse
               miktarı belirtilirdi. Daha altta ise timar veya zeametin genel toplamı yer alırdı.
                     Ġcmal defterlerinin genellikle mufassaldan daha önce hazırlandığını görülmektedir.
               Timar tevzii ve icmal defterlerine günlük kullanımda daha fazla ihtiyaç duyulması sebebiyle
               mufassaldan  önce  hazırlanarak  defterhâneye  teslim  edilmiĢ  olmalıdır.  Ġcmal defterlerinin
               bir sureti de beylerbeyine gönderilirdi. Beylerbeyi icmali, merkezdeki icmalden kullanılıĢ tarzı
               itibariyle bazı farklılıklar ihtiva etmektedir. Bu defterlerde timarı el değiĢtirmesi hâlinde yeni
               sahibi, tevcih Ģekli kısaca belirtilerek tarihiyle birlikte timarın üstüne kaydedilmiĢtir. Ġcmal
                                                                                   11
               defterleri muhtevi olduğu bölge geniĢ ise cilt hâlinde tanzim edilmiĢtir.










               11   E. Afyoncu, Defterhane-i Âmire, s. 15–25; aynı müellif, “Defter Emini”, DİA. 9, Ġstanbul 1994, s. 91–93; aynı
                   müellif, “Defterhâne”, DİA. 9, Ġstanbul 1994, s. 100–104.

                                                            x
   5   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15