Page 31 - Bezemeli Mezar Taşları

T Y Ö D
A G B B

Esk Türklerde defn törenler le lgl gelenekler ve usuller özellkle mezar ve mezar
taşı yapımını etklemştr. Bu yüzden tarh çersndek mezar ve mezar taşı yapma
geleneğne geçmeden önce kısaca Türklerdek defn geleneklernden bahsedlmeldr .
1
Esk Türklerde can ve ruh kavramları “tn” (nefes) kelmes le anlatılmaktaydı.
Ölüm, ruhun beden kesn olarak terk etmes şeklnde görülmekteyd. Ölümle beden
terk eden ruh, bazen serser olarak dolaşablrd. Ölüm halnde ruhun br kuş şeklnde
uçarak beden terk ettğ düşünces, Türklerde çok esk br mevcudyette sahptr. Orhun
Ktabelernde Blge Kağan ve Kültgn çn “uçtu” tabr yer almaktadır. Kağan ve beyler
öldükler zaman ruhları br kuş gb uçarak göğe, Tanrı’nın yanına gttğne nanılmak-
taydı. Bu nedenle “Uçmak” kelmes, İslam dönemde Türkler tarafından cennet anla-
mında kullanılmıştır . Batı Türklernde, İslamyet’n kabulünden sonra “öldü” yerne
2
“şunkar boldu” yan “şahn” oldu deym kullanılmaktadır . Esk Türklerde ölümün br
3
son olmadığı ve ölümden sonra br hayat ve ahret nancının olduğu kesndr. Bu nanç
özellkle Türklerde ölü defnetme geleneklern çok etklemştr. Türklern dönem dönem
nandıkları dnler (Şamanzm, Manhezm ve Budzm gb) ve bu dnlern ölümle lgl
düşünce ve nançları mezar yapma geleneklerne yansımıştır.

1 Bu konuda daha genş blg çn bkz. W. Barthold, “Türklerde ve Moğollarda Defn Merasmne Dar”,
Belleten, Sayı: 11, Ankara, 1947, s.334-535, Abdülkadr İnan, Esk Türk Dn Tarh, İstanbul, 1976,
Jean Paul Roux, Türklern ve Moğolların Esk Dn, (Çev: Aykut Kazancıgl), İstanbul, 1994, s.207-
236, Jean Paul Roux, Altay Türklernde Ölüm, (Çev: Aykut Kazancıgl), İstanbul, 1999, s.217-293,
Jean Paul Roux, Orta Asya (Tarh ve Uygarlık), (Çev: Lale Arslan), İstanbul, 2001,s.64-65., Emel Esn,
“İslamyetten Öncek Türk Kültür Tarh ve İslam’a Grş”, Türk Kültürü El Ktabı II, C: I/6’dan Ayrı Basım,
İstanbul, 1978, s.103-105, Ünver Günay- Harun Güngör, Türk Dn Tarh, Kayser, 1998, s. 85-97, Alım
Karamürsel, “Esk Türklerde Defn Törenler le lgl Usul ve Adetler”, Tarh ve Toplum, 1990, s.279-281,
Alım Karamürsel, “Türklerde Mezar Geleneğ”, Türkler Ansklopeds, C: III., Ankara, 2002, s.76-79,
Yıldız Kocasavaş, “Esk Türklerde Yas ve Ölü Gömme Adetler”, Türkler Ansklopeds, C: III., Ankara,
2002, s.67-75., Cıro Lo Muzıo, “Erken Dönem Türklernde Defn İşlemler”, Türkler Ansklopeds, C:
III, Ankara, 2002, s.123-128, Zeynep Tarım Ertuğ, XVI.Yüzyıl Osmanlı Devlet’nde Culüs ve Cenaze
Törenler, Ankara, 1999, s. 89-132, 149-153.
2 Ünver Günay- Harun Güngör, age, s.84-85.
3 W.Barthold, Orta Asya Türk Tarh Hakkında Dersler, Ankara, 1975. s.23.

31