Page 33 - Bezemeli Mezar Taşları

TÜRKLERDE YAS VE ÖLÜ D EFNETME ADETLERİNE GENEL BİR BAKI
konarak, otağın etrafında at koşturulurdu. Otağın kapısına gelnce matem tutanlar
yüzlern ve kulaklarını bıçaklarlardı. Matem şaret olarak saç da keslrd. “Kokuluk”
(tütsü) kullanılır, çından ağacı ve “yug yıpar” (tütsülü matem meşales) yakılırdı. Esk Sr
Derya göçebelernde olduğu gb, Uluğ Kem Vadsnde Tuva Bölgesnde bulunan Göktürk
atalar tapınaklarında, cesed yakmak merasmnn, künbedl otağ şeklnde br tahta
köşk çersnde olduğu anlaşılmaktadır . Cenaze Törenler çn genelde uygun br yer,
9
Pazırık’ ta görüldüğü ya da Moğol Prenslernde olduğu gb br dağ seçlrd. Seçlen yer
km zaman saklı tutulurdu (mezar hırsızlarından çok, saygısızlardan çeknldğ çn).
Bazen de cenaze bt tapınağa gömüldüğünde mezar yer her yıl zyaret edlen kutsal br
yer haln alırdı. Mezarın üzernde ağlayıp dövünürler, yüzlern gözlern çzer, beden-
lern tırmalarlardı. Saçlar keslr ve ölüye övgüler düzülürdü. Cenaze yemeğ ölünün
gömüldüğü gün ya da daha sonra üçüncü, yednc, ya da kırkıncı gün düzenlenrd .
10
Yoğ törenler le lgl Orhun Abdelernde pasajlar bulunur. Buna göre ölünün
bulunduğu çadır etrafında koyun, sığır, at, kurban ederler, ata bnp çadır etrafında
yed defa dönerlerd. Ağlarlar, yüzlern sembolk olarak bıçakla keserler, bazen de
ölünün atını eşyasını yakarlardı . RadloÈ, Kültgn ve Blge Kağan çn dklen anıtların
11
bulunduğu yern aslında mezar yer olmayıp, yoğ aş tören yapılan yerler olableceğn
düşünmektedr .
12
Aksne br kanıt bulunamadığı sürece tarhsel çağdak Altay toplumlarının cenaze
tören geleneklernn, Orta Asya’nın tarh önces (Paleo-Asya, Altay veya Hnt-Avrupa)
geleneklernn br devamı olduğunu söyleneblr .
13
Yoğ tören Şamanst Türklerde “ölüler kültü” le bağlı en büyük törenlerden brdr. Bu
törende yemeğn yalnız drlere değl, özellkle ölülere kram edldğne nanılırdı. Ktab-ı
Dede Korkut, Manas Destanı gb esk Türk adetler hakkında öneml kaynak eserlerde,
bu törenn değşk şekl ve uygulamalarına rastlanılmaktadır. Bu törenlerde ayn, zya-
fet ve ağıt yakma gb adetler görülmektedr. Dede Korkut öykülernden anlaşıldığına
göre, Oğuzların cenaze törenler braz İslamlaşmakla beraber; Hun ve Göktürklern
defn törenlernden farksızdır . İbn Fadlan’ın verdğ blgye göre, Oğuzlar “ölü aşı” çn
14
yüzden k yüz’e kadar at keserlerd. Hayvan cnsnden de erkekler seçlrd (koyundan
koç, deveden buğra, attan aygır). Oğuz defn törenlern şöyle anlatıyor “Onlardan br

9 Emel Esn, agm, s.103-104.
10 Jean Paul Roux, Orta Asya....., s.64, Bu konuda daha genş blg çn bkz., Jean Paul Roux, Altay
Türklernde Ölüm, s.238-293.
11 Alım Karamürsel,”Esk Türklerde....., s.279.
12 Ünver Günay- Harun Güngör, age, s.95.
13 Jean Paul Roux, Altay Türklernde ........, s.219.
14 Alım Karamürsel, “Türklerde Mezar....., s.77.

33