Page 32 - Bezemeli Mezar Taşları

YRD.DOÇ.DR. ASLI SAĞIROĞLU ARSLAN |KAYSERİ ZAMANTI IRMAĞI ÇEVRESİNDEKİ BEZEMELİ MEZAR TALARI
Esk Türklerle lgl ölü defnetme geleneklerne at lk blgler M.Ö.III. yüzyıla attr.
Çn kaynaklarında Hunlar’ın defn törenler le lgl blglere göre “Hunlar ölülern
tabut çne koyarlardı. Bu tabut k katlı olup, ç ve dış tabutlardı. Bu tabutları altın ve
gümüş şlemel kumaş ve kürklerle örterlerd. Ağaçlar dklmş mezarlıkları ve matem
elbseler yoktu. Ölü le beraber öldürülenler yüz, hatta yüzden fazla olurdu”. Çn kay-
naklarında Göktürklerle lgl blglere daha fazla rastlanmaktadır .
4
Çn kaynaklarından alınan bu blglere göre, esk Türklern defn törenler le lgl
adetler, ölü çn yapılan yas merasm “yoğ”, ölüyü gömmek, ölüyü yakmak, brden fazla
ölü gömmek, cesetler mumyalamak “tahnt etmek”, eşyaları ve yyecekler le brlkte
gömmek, mezarlarının br köşesne at gömmek, Alpın mezarı yanına kend heykeln
“sn” ve balbalını dkmek, ölüyü tabuta koyup ağaca asmak şeklnde sıralanablr .
5
Yoğ (ölü aşı) merasm: yoğ (yug) term esk Türkçede bugünkü Kırgız –Kazaklarda
“aş” anlamını taşıdığı gb “matem” anlamına da gelmektedr. Bu günkü Kırgız-Kazaklar
matem törenne ve ağıta coktav (yan yuğlama) denmektedr. Yog “cenaze tören” ter-
mne ve bundan oluşan yogla- “yas tutmak” yoglat- “cenaze tören yaptırmak” ve yogçı
“yaçı, yas tutucu” kelmelerne lk olarak; Orhun Yazıtlarında rastlanmaktadır. Esk
Uygur metnlernde de “yog”, 1.yok, 2. yuğ, ölü yemeğ, matem, yas olarak geçmektedr.
Dvan-ü Lugat’t Türk III, 143’te yog “matem, yas; ölü gömüldükten sonra üç veya yed
güne kadar verlen yemek” şeklnde fade edlmektedr. Yogla-“ölü çn aş vermek. Türk-
lern göreneğ böyledr (III,309)” ve yog basan “ölü gömüldükten sonra verlen yemek”
(I,399) dye açıklanmıştır. Kutadgu Blg’de se yog “yas, matem” şeklnde geçmektedr .
6
Gerçekte, muhtemelen başlangıçta defn merasmn fade eden “yoğ” term, daha
sonra “ölü aşı”, ölüler çn verlen yemek veya zyafet fade eder olmuştur. A.İnan bunun,
orman kavmlernden kalma esk br gelenek olduğunu belrterek; Altaylı ve Yenseyl
Türklerde ve aynı zamanda Sakalar, Kırgızlar, Kazaklar, Göktürkler ve kısacası esk devr-
lerden tbaren bütün Türk topluluklarında yoğ aşı var olduğuna değnmştr . Türkler,
7
başka dnlere grdklernde de bu geleneğ devam ettrmşlerdr k, bu durumda yoğ,
ölüm ve cenaze törenler ve uygulamaları çersnde, Türklerde en sürekl unsurlardan
br olarak karşımıza çıkmaktadır. Göktürklerde yoğ aşı törenne, mparatorluğa dahl
bulunan bütün ulusların katıldığını Orhun Yazıtlarından öğrenlmektedr . Göktürk
8
devrnde Türklern “yoğ” (cenaze) merasmne Çnller “Kubbel Otağ altındak tabut”
adını verrlerd. Çünkü Türk geleneğnde ölen kmsenn cesed, kubbel otağ altına

4 Yıldız Kocasavaş, agm, s.67.
5 Alım Karamürsel, “Esk Türklerde....., s.279, “Türklerde Mezar....., s76,77.
6 Yıldız Kocasavaş, agm, s.71
7 Abdülkadr İnan, Tarhte ve Bugün Şamanzm, Ankara, 1972, s.193.
8 Ünver Günay- Harun Güngör, age, s.94-95.

32