Page 35 - Bezemeli Mezar Taşları

TÜRKLERDE YAS VE ÖLÜ D EFNETME ADETLERİNE GENEL BİR BAKI
Altaylar’dak Pazırık kurganlarında cesetlern başları doğuya çevrldr. Yüzler se
batıya bakmaktadır. Arkeolojk kazılar kurganlarda erkek cesetlernn yanı sıra kadın,
çocuk ve çok mktarda at cesetlernn bulunduğunu ortaya koyuyor . Bunda amaç asl
19
kşnn odalığı öbür dünyada kendne hzmet etsn dyedr. Pazırık kurganlarından k ve
beş numaralı kurganlarda ağaç kütüğünden oyularak yapılmış br çatma lahtte erkekle
beraber br kadın cesed görülmüştür. Dördüncü Pazırık kurganında se k ayrı çatma
lahtte hem erkeğn hem de kadının cesed bulunmuştur.
Türklerde çok esk dönemlerden ber cesetler mumyalamak (tahnt etmek) adet
görülmektedr. Hun asllernde cesetlern tahnt (mumya) edlmesnn gereğ, muayyen
zamanlarda gömülme geleneğnden doğuyordu. Ayrıca bu adet dolaylı olarak çok emek
ve zahmet steyen büyük kurganların btmne bağlıydı. Küçük tp kurganlarda tahnt
edlmş cesetlere rastlanılmamıştır. Çünkü mumyalama ş asl kşlere mahsustu. Şbe
ve Pazırık kurganlarında mumyalanmış kadın ve erkek cesetler görülmüştür. Bura-
dak cesetlern ç uzuvları ve kafa tasları boşaltılmış olup, çler kokulu ot, kozalaklar
ve toprakla doldurulmuştur . Mumyalama sırasında ç organlarının çıkarılmasının
20
neden, kötülüklern nsan çne toplanması fkrnden doğmaktaydı. Bu ç organlar
yerne nsanın ölümünden sonrak hayatında bedenn gücünü sağlayacak doğadan
toplanmış şfalı otlar, kokular konulurdu. Ayrıca ölenn bedenne dışarıdan kötü ruh-
ların grmesn önlemek amacıyla mumyalanmış bezler, l¼er sarılırdı. İslamyet’n
kabulü le mumyalama geleneğ, bu geleneğn devamı olarak Anadolu’da Selçuklular ve
Beylkler Devrnde görülmüştür. Doğu ve Orta Anadolu’nun bazı kentlernde, (Konya,
Karaman, Amasya, Harput, Kemah) mumyalanmış cesetlere rastlanılmıştır. Bunlardan
br Kemah’ın kuzeynde bulunan Mengücek Türbes’ndedr. Belk bu esk geleneğn
uzantısı olarak Osmanlı padşahlarında “mumyalama” olmasa da zarur durumlarda
“tahnt” şlemler görülmektedr .
21
Altaylardak Pazırık kurganlarında br çok eşyaların konulmuş olması da dkkat
çekcdr. Elbseler, halılar, mücevherler, kılıç, ok, çecekler, at takımları, pekl kumaşlar,
kartal pençes, geyk dşler bunların arasında yer alıyor. Rubrouck’a göre “ölünün bu
dünyada kullandığı ötek dünyada da şne yarayacağına nanılırdı” . Öbür dünyada
22
yaşama nancı olduğu çn, ölüye at gerekl eşyalar, elbseler, slahlar le yyecekler kur-
ganlara yerleştrlrd. İlk çağlarda aş doğrudan ölüye verlr, yan mezarına konulurdu.

19 Ünver Günay- Harun Güngör, age, s.95.
20 Nejat Dyarbekrl, Hun Sanatı, İstanbul, 1972, s.77.
21 Alım Karamürsel, “Türklerde Mezar....., s.77-78.
22 Jean Paul Roux, Orta Asya....., s.65.

35