Page 38 - Bezemeli Mezar Taşları

YRD.DOÇ.DR. ASLI SAĞIROĞLU ARSLAN |KAYSERİ ZAMANTI IRMAĞI ÇEVRESİNDEKİ BEZEMELİ MEZAR TALARI
ahşap sandukada mumyalanmış ceset bulunur . Hun dönemne at bnlerce kurgandan
32
en önemller; Non-Ula, Pazırık, Esk bölgesndek kurganlardır. Hun dönemnde çok
gelşme gösteren kurgan yapıları, br çok unsurla brleşerek İslamyetten sonra görülen
türbe ve kümbetlern kaynaklarından br olmuştur .
33
Göktürkler’de (M.S.VI-VIII.yy.) Hunlar gb ölülern kurganlara gömmüşlerdr. Ancak
Göktürkler yen br mmar anlayışla ölen kşnn hatırasına yapılmış mezar küllyeler
nşa etmşlerdr. Bunlardan en önemller Orhon ırmağı kıyılarında bulunan, Kültgn,
Blge Kağan ve Tonyukuk mezar küllyelerdr. Orhon yazıtlarına göre, br kş öldüğü
zaman mezarına önce üzer yazılı büyük br taş (Büngütaş) dklrd. Sonra bunun etrafına
ölenn hayatta öldürdüğü düşman sayısı kadar başları koparılmış heykeller konulurdu.
Mezarın uzaktan görülmes çn büyük br sırık dklr ve yanına ahşaptan (fevkalade
zamanlarda taştan) bark nşa edlrd .
34
Çn kaynaklarında, erken Türkler arasında en ayırt edc ve en sağlam gelenek olarak
abde komplekslernden (ev, barklardan) bahsedlr. Moğolstan, Tuva ve Altay’da olduğu
kadar Kırgızstan ve Kazakstan’da da çok sayıda oldukları kaydedlen (ama nadren
analz edlmş olan) bu abdeler, sıklıkla mezarlıklar çersnde yada ayrı br yerde gruplar
halnde bulunmaktadırlar. Bunlar genellkle br kare (nadren dkdörtgen) görünümlü
15’e 20 metrekare br alanı kaplayan taş levhalardan yapılmış br duvar görünümünde
olup, ortasında küçük taşlardan yada çakıl taşlarından küçük br tümsek bulunmaktadır.
Karenn kenarları baş noktasına göre yönlendrlmştr. Grş doğu kenarına konulmuş;
ve çoğunlukla aynı kenarda br sıra oluşturan çeştl sayılarla ankonk taşlarla (balbal)
brlkte nsan bçml br ktabe bulunmaktadır . “Balballar”ın Türklerce dklmş lk
35
mezar taşı olup olmadığı günümüzde hala tartışma konusudur. J.P.Roux İbn Fadıl’ın
balbalların ağaçtan yapıldığını tespt ettğn, bu tesptn doğru olduğunu, ne var k
bunların ağaçtan yapılmış heykeller olmayıp, sadece toprağa saplanmış oklar olduğunu
kabul etmekte: buna XII. yy. ’da yaşamış İranlı şar Nzam’nn tesptlern dell olarak
göstererek, balballarla mezar taşlarının ayrı şeyler olduğuna şaret etmektedr . İlk
36
araştırmalarda balbal olarak tanımlanan, ancak halk arasında taş nne ve taş baba dye
blnen heykeller aslında lk Türk mezar taşlarıdır. Bu heykeller mezarda yatan kşnn

32 Kurganların kuruluş yapısı çn bkz. Nejat Dyarbekrl, age, s.15-19, Yaşar Çoruhlu, age, s.46-50.
33 Yaşar Çoruhlu, age, s.51.
34 Necbe Saraçoğlu, age, s. 8.
35 Cıro Lo Muzıo, agm, s. 125-126.
36 Harun Güngör,“Kayser ve Çevresnde Bazı Mezar Taşları”, I. Kayser Kültür ve Sanat Haftası Konuşmaları
ve Teblğler, Kayser, 1987, s.48.

38