Page 38 - İbrahim Tennuri

Dr. Mustafa Fidan
G ülzâr-ı M a ’ ne vî
Gülzâr-ı Ma’nevî’yi incelemeden önce mesneviler hakkında genel bilgi vermemiz
yerinde olacaktır.
Arapça “s-n-y” üçlü kökünden türemiş olan “mesnevi” sözü bu dilde kendi arasında
kafiyeli mısralardan oluşmuş nazım şekli anlamında kullanılmış olmakla beraber
bu nazım şeklinin ilk örnekleri Arap Edebiyatında görülmektedir. Araplar, kendi
aralarında kafiyeli beyitlerden oluşan bu nazım şekline “müzdevice” aruzun “recez
“bahri ile yazıldığı için “recez” ya da çoğul olarak “urcuze” demişlerdir. Mesnevi
2
terimi ve nazım şekli Türk Edebiyatına İran Edebiyatından geçmiş, XI-XIX. yüzyıllar
arasında bu türde sayısız eserler kaleme alınmıştır. Önceleri destani konuların işlendiği
mesneviler, daha sonra tasavvufi, ahlaki konularla aşk ve macera hikâyeleri anlatan
türlerinin yazılmasıyla edebiyatımızda daha da geniş bir yer tutmuştur. Mesneviler
şekil bakımından birbirlerine benzemekle birlikte ihtiva ettikleri konular itibariyle
farklıdır. Şekil itibariyle her mesnevinin
A- Giriş bölümü
B- Konunun işlendiği bölüm

C- Bitiş bölümü vardır.
İlk dönemin mesnevilerinde (XIII-XIV.yy.) bu bölümlerin kesin çizgilerle ayrıl-
madığı görülür. Örneğin Şeyyad Hamza’0nın Yusuf u Zeliha’sı, Yunus Emre’nin
3
Risâletü’n-nushiyyes i , Gülşehri’nin Mantık’ut -Tayr’ı. 5
4
A -Giriş Bölümü: Bu bölüme besmele ile başlanır. Besmele başlıkta yazıldığı gibi
ilk beyitte de söylenebilir. Çünkü İslam’a göre her şeye besmele ile başlamak esastır.
Daha sonra tevhid, münacaat, na’t, mirac, mu’cizat, medh-i çehar-yâr-ı güzin, Padişâh
için övgü sebeb-i te’lif konuları işlenir.

B- Konunun İşlendiği Bölüm: Mesneviler yazılış amaçlarına göre dört kısımda
mütala’a edilmektedir.

1- Okuyucuya bilgi vermek, onu eğitmek amacını güden mesneviler. Bu grupta
dini, tasavvufi, ahlaki ve ansiklopedik bilgiler veren mesneviler yer almaktadır.

2 Ateş Ahmet; İslam Ansiklopedisi c. 22 syf : 133
3 Dikin, Dehri; Şeyyad Hamza, Yusuf ve Zeliha T.D.K. İstanbul 1946
4 Tatçı, Dr. Mustafa; Yunus Emre Dîvânı, Kültül: Bak. Ankara 1990
5 Levend, Agâh Sırrı; Gülşehri Mantıku’t-Tayr T.D.K. Ankara 1957

38