Page 134 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 3

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ HAS / 125 [1085]

da Cumhurbaşkanlığı tarafından ‘Devlet ması gerekiyordu.
Üstün Hizmet Madalyası’ ile ödüllendi- Gayrimüslimlerden geriye kalan atıl
rildi. hâldeki küçük ölçekli sanayi tesislerin-
Kadir Has açık sözlü, içi dışı bir, lafı evi- den birkaç tanesi de Adana’da bulunu-
rip çevirmeden dümdüz konuşan, verici, yordu. Kayserililerin ticarete yatkınlığını
hayırsever, ağa ve delikanlı karakterli bir ve güvenilirliğini bilen Ankara Hüküme-
insan olarak dolu dolu yaşadı. ti, Milli Mücadele yıllarında Kayseri me-
Kaynakça: Kadir Has, Vatan Borcu Ödüyo- busu olan Nuh Naci (Yazgan*) Bey’i
rum (hzl. Hulûsi Turgut), Kadir Has Vakfı, İs- Adana’ya gitmekle ve oradaki atıl sanayi
tanbul 2006. tesislerini ayağa kaldırmakla görevlen-
MEHMET ŞAHİN dirdi. Bunun üzerine Nuh Naci (Yazgan)
Bey mebusluğu bırakıp Adana’ya gitti.
HAS, NURİ Hem oradaki varlıklı toprak sahibi Ada-
İş adamı (Kayseri, 1880 – 1962). Eskiden nalıları ve daha önce Adana’ya gelip
“Hacıağazadeler”, sonra da “Hasağalar” toprak sahibi olmuş Kayserilileri hem de
olarak anılan bir aileye mensuptur. Nuri Kayseri’deki önde gelen tüccarları bir a-
Has’ın dedesi Hacıağa, babası ise kasap raya getirmeye çalıştı.
Mahmut Ağa’dır. Annesi babasından Adana’da 1906 yılında Aristidis Simyo-
ayrıldığı için, çocuk denecek yaşta ev ge- noğlu ve Ortakları tarafından kurulan
çindirmek yükümlülüğü altına girdi ve Simyonoğlu Bez Fabrikası da Birinci
babasının kasap dükkânında çırak olarak Dünya Harbi yıllarında uzun müddet atıl
çalışmaya başladı. Daha sonra da, dipde- kalan tesislerden biriydi. Bu fabrika An-
desinden akrabası olan, Hacıağazadeler kara Hükümeti tarafından devletleştirile- Nuri Has
sülalesinden Bakkal Mustafa Ağa’nın oğ- rek satışa çıkarılmış, ancak ülkede müte-
lu Hacı Ali Ağa’dan halı alıp satmaya şebbis ve sermayedar bulunmadığı için
başladı. Genç yaşta ticarette büyük başa- uzun süre satılamamıştı. Neticede,
rı gösterdi ve bu sayede Hacı Ali Ağa’nın Kâtipzâde Nuh Naci (Yazgan), Hasağa-
gözüne girerek kızı Zekiye ile evlendi. zâde Nuri (Has), Mirzazâde Mustafa (Öz-
Nuri Has kırklı yaşlarına geldiği zaman, gür) ve Hamamcızâde Seyit (Tekin) Efen-
Osmanlı Devleti yıkılarak topraklarının dilerden oluşan Kayserili girişimciler
büyük bir kısmını kaybetmişti. On yılı 1927 yılında bu fabrikayı satın aldılar.
aşkın bir süre, neredeyse kesintisiz olarak Hızla yenilenerek ayağa kaldırılan fabri-
devam eden harpler sonunda Milli Mü- kanın adı ‘Millî Mensucat Fabrikası’ ola-
cadele kazanılmış, 1922 yılında silahlar rak değiştirildi. Bu tesis, âdeta, Cumhuri-
susmuştu. Ancak ülke fevkalade derece- yet’ten sonra kurulan yerli sanayinin ön-
de fakir düşmüş, iğneden ipliğe kadar her cüsü, bu tesisi ayağa kaldıranlar da yerli
şeye muhtaç hâle gelmişti. sermaye ve müteşebbis sınıfın öncüsü
Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde oldular.
sermaye ve müteşebbis sınıfın neredeyse Daha önce Kayseri’de halı ticaretiyle uğ-
tamamı gayrimüslimlerden oluşuyordu. raşan ve Nuh Naci (Yazgan)’nin teşvikiy-
Bunların bir kısmı Birinci Dünya Harbi le 1926 yılında Adana’ya yerleşen Nuri
yıllarında, bir kısmı da Milli Mücadele’nin Has, ‘Millî Mensucat Fabrikası’ ile birlik-
kazanılmasıyla birlikte ülkeyi terk etmiş- te sanayiciliğe adım attı. Buradan elde e-
ti. Bu nedenle, zaten çok zayıf olan sanayi dilen başarı sayesinde, başka şirketlerin,
üretimi tümüyle durmuştu. Müslüman işletmelerin ve fabrikaların da kurucusu,
genç nüfusun çok büyük bir kısmı ise teşvikçisi veya ortağı oldu. Bunların en
harplerde telef olduğu için, esnaf tipi üre- önemlisi 1947 yılında kurulan Akbank’tır.
tim ile tarımsal üretim de en alt düzeylere Nuri Has, bu bankanın altı büyük kurucu
inmişti. Dolayısıyla, Milli Mücadeleyi ka- ortağından biridir. Nuri Has’ın bir başka
zanan Ankara Hükümeti’nin çok acil büyük eseri de, 1950’li yıllarda Antakya’-
olarak ekonomiyi yeniden ayağa kaldır- da kurduğu Akiş İplik Fabrikası’dır.