Page 420 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 3

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ KAL / 411 [1371]

Bir kısmı eksik olarak yazılmış tek satır-
lık kitabenin okunuşu:
Ed-dünya dar-ü karar ve mihn ve’l-
ahireti dar-ı firar ve sekn ed-dünya sicn
e’l-mu’minin” yazılıdır.
Anlamı:

Dünya kaçış ve mihnetler evidir. Ahiret
de karar ve yerleşim yeridir. Dünya
müminlerin hapishanesidir.
REMZİ AYDIN

KALENDERHANE
Kalenderîlik
İslam kültür ve medeniyet tarihinin Kalemkırdı Mescidi yeni yerinde-2011 (R. Aydın)
önemli tezahürlerinden biri mezhepler konusunda titiz davranmadıklarını söyle-
ise diğeri de tarikatlardır. İslam dininin mektedir. Suhreverdî, Melâmîlerin iba-
inanç ve ibadet boyutunu mercek altına detlerini gizli yapmaya önem verdikleri
alan mezhepler ile ahlakî ve kalbî yönü- hâlde Kalenderîlerin gizli ve açık olması-
nü meslek edinen tarikatlar bu kültürün na dikkat etmediklerini, Melâmîlerin kı-
olmazsa olmazları arasındadır. lık ve kıyafetleriyle topluma uyduklarını
İslam dininin gönül eğitimini esas alan Kalenderîlerin ise farklı bir yol izledikle-
sufîler zaman içinde konu ile ilgili yaptık- rini de ilave eder. Kalenderîlerde “çar
ları sohbetler ve yazdıkları kitaplarla söz darb” denen dört tıraş önemlidir: saç,
konusu anlayışın temelini atmışlardır. sakal, bıyık, kaş. Suhreverdî’den iki asır
Tekke, zaviye, dergâh adını alan mekân- sonra yaşayan Abdurrahman Camî,
larda geliştirilen bu düşünce ve yaşama Nefahâtü’l-üns isimli meşhur eserinde
biçimi zaman içinde tarikat adını alan Kalenderîleri, Melâmetîlerin samimi tak-
gruplaşma ve ekolleşmelere zemin hazır- litçileri olarak değerlendirir.
lamıştır. Tarikatlar da mezhepler gibi asır- Cemaleddin Savî’den sonra (Ö 1233)
lar içinde gelişip olgunlaşmış, aynı otoyol- Kalenderîliği bir meşreb değil de bir tari-
da bulunan farklı şeritler gibi kendilerine kat olarak değerlendirenler de vardır.
has özellikler oluşturmuşlardır. Bazı Gerek kılık kıyafetleriyle gerekse yaşama
tasavvufî cemaatler sınırlarını kesin hatlar- tarzlarıyla farklı bir çizgiyi takip eden
la belirlerlerken bir kısmı da her tarikata Kalenderîliği, Baba Tahir Uryanî’nin şu
tesir ve nüfuz edebilecek bir özellik kazan- dörtlüğü güzel tasvir etmektedir:
mıştır. Melâmîlik ve Kalenderîlik bu
“meşreb”lerin başında yer almaktadır. Ben o pîrim ki adım Kalender
Klasik eserlerde tarikat mensupları tarif Ne evim var ne barkım, ne manastırım ne
ve tavsif edilirken dinî esaslara uyup uy- tekkem
madıkları, haram ve helal çizgisine dikkat Gündüz olduğunda senin civarında
edip etmedikleri esas alınır. Melâmîlik ve döner dururum
Kalenderîlik nasıl bir yoldur ve birbirleri- Gece olduğunda da başımı kerpiçin üstü
ne göre durumu nedir? Avârifu’l- ne koyar uyurum.
ma’ârif yazarı Şihabüddin Suhreverdî
(Ö 1236) Melâmîliğin yüce bir makam Hatib Farsî tarafından kaleme alınan
olduğunu, ihlas ve sadakati gerçekleştir- Menâkıb-ı Cemaleddin Savi’ye göre,
meyi esas aldığını, Kalenderîlerin ise kalender kelimesindeki harflerden kaf:
farzların dışında ibadet yapmadıklarını kanaati, lam: lütfu, nun: nedâmeti ve piş-
kalp temizliğinin verdiği sarhoşlukla dinî manlığı, dal: diyaneti, re: riyazeti temsil
sınırları bazen zorladıklarını, haram helal eder. (Nşr. Tahsin Yazıcı, Ankara, 1972)