Page 421 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 3

[1372] 412 / KAL KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

Abdullah Herevî, Hakim Senaî, Feridüd- Tarihçe ve Mekân
din-i Attar, Fahreddin Irakî ve Mevlâna Kalenderîler Kalenderhane denilen bu
gibi sufîlerin eserlerinde “kalenderî” keli- tekkelerde toplanırlardı Kalenderhane’-
mesi kâmil bir insan anlamında kullanıl- nin bulunduğu mahalle de Kalenderhane
mıştır. Bazen de herhangi bir tarikata ait Mahallesi adını alırdı. Kayseri’de de bir
olan tekke Kalenderhane olarak kayda Kalenderhane ve bundan adını alan bir
geçmiştir. Kalenderhane Mahallesi* bulunmakta
Vahidî 1523’te kaleme aldığı Menâkıb-ı idi. Kalenderhane Camii (yıkılıp kaybol-
Hace-i Cihân ve Netice-i Cân adlı ese- muş) ve Kalenderhane etrafında bulunan
rinde Abdalan-ı Rum, Haydarîler, bu mahalle ortadan kalkmış olup bulun-
Şemsîler, Camîler ve Kalenderîleri dış duğu alan, yeni oluşturulan Sahibiye Ma-
görünüşleriyle, iç âlemleriyle tasvir et- hallesi içinde yerini almıştır.
miş ve kendine göre yanlış gördüğü ko- Kayseri’de XVI. yüzyılda Osmanlı tahrir-
nularda onları tenkid etmiştir. Dinî sı- lerinde Kalenderhane Mahallesi’nden
nırları muhafaza etmek hususunda onla- bahis bulunmaktadır. Bunlardan H 906
rı eleştirirken, “Kalenderîyiz diyorsu- (M 1500) tahririnde, Meydan Kapısı’na
nuz, ama kalenderîliğin ne olduğunu (Dış Kalenin kuzeyde, Meydana açılan
bilmiyorsunuz” demektedir. Hafız-ı kapısı) tâbi, yani o bölgede olduğu belir-
Şirazî ,“Her saçını başını tıraş eden tilen mahallede, tamamen Müslümanla-
kalenderîliği bilmez.” derken aynı konu- rın oturduğu kalabalık bir nüfus kayde-
ya işaret etmişti. dilmiştir. Bunlar arasında, burada bulu-
Bazı tezahürlerine bakarak Kalenderîliği nan Kalenderhane Şeyhi’nin Hacı Fakih
sünnî bir tarikat, bazı uzantılarına baka- Bîrunî olduğu belirtilmiştir. Aynı mahal-
rak gayr-i sünnî bir yol olarak değerlen- lede Bîrunî (dışarılı) namlı birçok şahıs
dirmek mümkündür. Sosyal hayatın örf daha bulunmaktadır. Yine tahrirde bu
ve âdetlerini dikkate almayan bu zümre- şahıslarda İbrahim Bey (Karamanoğlu)
nin isyana yönlendirilmesinin kolaylığı ve merhum Sultan Mustafa’nın
da göz önünde bulundurulmalıdır. Ama muafnâmeleri (vergiden muafiyet) bu-
bu ele avuca gelmez cemaati tek bir kalı- lunduğu kaydedilmiştir (Sultan Mustafa,
ba sokarak tarif etmenin mümkün olma- Fatih’in oğlu Karaman valisi şehzâde
dığını düşünüyoruz.
Mustafa olmalıdır). O tarihte Kayseri
Kaynakça: Sühreverdî, Avarifu’l-Maarif, Konya (Karaman) Vilayetine bağlı bir
Tasavvuf’un Esasları, (trc. H. Kâmil Yılmaz-İ.
Gündüz), İstanbul 1989; Ahmet Yaşar Ocak, sancak idi.
Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sufilik: Kalenderhane’nin vakıf olarak ilk kaydı,
Kalenderîler, Ankara 1992; Nihat Azamat, Yavuz Sultan Selim’in saltanatının so-
“Kalenderîye”, DİA, C 24 nunda veya Kanunî Sultan Süleyman’ın
MUSTAFA KARA saltanatının ilk yıllarında yapıldığı tah-
min edilen vakıf tahririnde bulunmakta-
dır. Bulgaristan’a satılan Osmanlı arşiv
evrakı içinde bulunan ve bugün hâlen
Sofya’da Metodiis Kriminal Enstitü’de
yer alan ve çok tahrip görmüş olduğun-
dan tarih kaydı yok olmuş olan bu tahrir-
de: “Vakf-ı Zaviye-i Kalenderhane” başlı-
ğı altında kayıtlı tekkenin Kayseri merke-
zinde olduğu, padişah fermanı ile tayin
edilen Bedreddin isimli bir şahsın tasar-
rufunda bulunduğu kaydedilmiştir. Aynı

Kalenderhane planı tahrirde Kalenderhane Vakfının gelir
(Çizim: M. Çayırdağ’dan N. Tetik) kaynaklarının, “Şehir İni” veya “Şarin”