Page 93 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 3

[1044] 84 / HAL KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

dü. On yedi sene (şeyhlik makamında) tercih edilmiştir. Bunlardan birincisinde
karar eyledi. radyal, ikincisinde ise dört eyvanlı köşe
Şeyh Murtazâ Efendi: 1025/1616 sene- halvet hücreli planlar uygulanmıştır. An-
sinde seccadeye cülus edip hilafetinde iki cak Selçuklulardan başlanarak Osmanlı-
yıl üç ay karar edip 1027 Şaban’ın nısfın- nın sonuna kadar inşa edilen hamamla-
da vefat eyledi. Çeşme kurbünde med- rın planları incelendiğinde, Türklerin
fundur. çoğunlukla dört eyvanlı köşe halvet hüc-
Şeyhü’l-Arap Mehmet Efendi: 1027/1617 reli plan tipinin uygulandığı hamamları
Ramazanı’nın üçüncü günü seccadeye tercih ettikleri görülmektedir.
cülus eyledi (posta oturdu). Hilafette yir- Anadolu’daki hamamları genel hamam-
mi iki yıl, iki ay, beş gün karar eyledi. lar ve özel hamamlar olarak gruplandır-
Zilkade’nin yedinci çarşamba gecesi ve- mak mümkündür. Genel hamamlar da
fat eyledi. Kabri Bahçebaşı’ndadır. tek hamamlar ve çifte hamamlar olarak
Şeyh el Hac Ömer Efendi: 1047/1637 iki alt başlıkta ele alınmaktadır. Tek ha-
senesinin mâh-ı Zilhicce gurresinde (ilk mamlar, günün belli saatleri ile haftanın
günü ve gecesi) seccadeye cülus eyledi. belli günleri yalnızca kadınlara ya da er-
On sene, iki ay karar eyledi. Süslü küm- kelere tahsis edilmektedir. Çifte hamam-
bet kurbünde medfundur. lar ise isminden de anlaşılacağı üzere
Şeyh Hüsâm Efendi Amasyevî (Amas- günün 24 saati hem erkeklere hem de
yalı): 1058/1648 senesinde mâh-ı kadınlara tahsis edilen yan yana inşa edil-
Safer’in (Safer ayı) 23’üncü çarşamba miş hamamlardan oluşmaktadır. Özel
günü seccadeye cülus eyledi. hamamlar ise sınırlı sayıda insanın kulla-
Kaynakça: Rasim Deniz, Özel Kütüphanesinde nımına sunulmuş küçük ölçekli hamam-
bulunan yazma Güvâhî Pend-nâme’si, istinsah lardır. Hamamlara erkekler ana yola açı-
tarihi 1061, varak 38b-102a, müstensihi Mustafa lan kapılardan, kadınlar ise mahremiyet-
ibn Mehmet ibn Yusuf bin Mustafa, Kayseri (Âhi ten dolayı tali yola açılan kapılardan gir-
Mehmet); Rasim Deniz, Özel Kütüphanesinde
bulunan yazma Tezkire-i Latîfî, Kayseri; Ahmet mektedirler.
Yaşar Ocak, Kalenderîler, s. 202, Ankara 1992; Hamamlar üç ana bölüm ile bunlara ila-
Mehmet Çayırdağ, “Kayseri’de Tekke ve Tari- ve bölümlerden oluşmaktadır:
katlar”, Erciyes dergisi, C 10, S 117, Kayseri, s. 6; Soyunma Bölümü: İnsanların hamamda
Enver Behnan Şapolyo, Mezhepler ve Tarikat- üzerlerini soyunup giyindikleri bölüm-
lar Tarihi, s. 176, İstanbul 1964; DİA, C 15, s.
393-95. dür. Selçuklu Dönemi’nde inşa edilen
RASİM DENİZ Divriği Bekir Çavuş Hamamı hariç diğer
hamamların soyunma bölümü tonoz ve-
HAMAM KÜLTÜRÜ ya ahşap kirişleme tavanla örtülüdür.
Türk Hamam Mimarisi Beylikler Dönemi hamamlarında soyun-
Türkler Anadolu’ya geldiklerinde, Roma ma bölümünün üzeri kubbeyle örtülme-
Dönemi hamamları, kaplıcaları ve ılıca- ye başlanmış, bu gelenek Osmanlı döne-
larının bazılarını olduğu gibi, bazılarını minde de devam ettirilmiştir. Soyunma
ise küçük onarımlarla elden geçirerek bölümünün merkezinde bir şadırvan yer
kullanmışlardır. İslamiyetin temizliğe alır ve bu şadırvanın tam tepesine aydın-
verdiği önemden dolayı, Türkler de ha- lık feneri yerleştirilmiştir. Soyunma bölü-
mam inşasına büyük önem vermişler ve münde yer alan sekilerin altına XVI. yüz-
fethettikleri her şehre, kasabaya ve köye yıldan sonra ayakkabı koymak için nişler
hamamlar inşa etmişlerdir. Hamamların açılmış, üst bölümlere ise XVII. yüzyıl-
inşa edildikleri dönemler düşünüldüğün- dan itibaren soyunma kabinleri konul-
de, Türklerin ne kadar büyük bir medeni- maya başlanmıştır.
yet ve kültür yapıları sahibi olduğu daha Soğukluk Bölümü: Soyunmalıkla sıcak-
iyi anlaşılmaktadır. lık bölümü arasında kalan, genellikle dik-
Anadolu’da Türkler tarafından inşa edi- dörtgen planlı bölümdür. Üzeri kubbe ya
len hamamlarda daha çok iki plan tipi da tonozla örtülü olabilir. Erken dönem-