Page 94 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 3

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ HAM / 85 [1045]

de yıkanmak için kurna bulunmayan bö-
lüme daha sonra kurnalar ve sekiler yer-
leştirilmiştir.
Sıcaklık: Türk hamamının en önemli
yıkanma mekânıdır. En sıcak bölümü-
dür. Merkezinde bir göbek taşı yer al-
maktadır. Yanlarda ise halvetler, eyvan-
lar, sekiler ve kurnalar bulunmaktadır.
Su Deposu: Sıcaklığa bitişiktir. Büyük
hamamlarda hem soğuk hem de sıcak su
depoları yer alır. Üzeri tonozla örtülü-
dür.
Külhan: Ocağın bulunduğu, ateşin ya-
kıldığı, katı yakıt maddelerinin depo-
landığı yerdir. Cehennemlik: Külhanda
yanan ateşin ısısı ve dumanı önce sı-
caklık, daha sonra da soğukluk bölüm-
lerinin altından dolaşarak tüteklik adı
verilen ve duvar içerisine yerleştirilen
bacalarla dışarı atılmaktadır. Bu sistem Osmanlı Dönemi hamam minyatürü
sayesinde hem hamamın zemini hem (M. Denktaş Arşivi)
de duvarları ısıtılmaktadır. Hamamlar
mahremiyet gerektiren yapılar olduğu hamamdan temin ederler. Hamamlarda
için soyunma bölümleri dışındaki bö- yıkanılmayla ilgili dinî, hukuki, ahlâki ve
lümlerin tamamı üst örtüler üzerine a- geleneksel kurallar bulunmaktadır. Ha-
çılan tepe pencereleri ve ışık gözleri ile mama yıkanmak için gelenler bu kuralla-
aydınlatılmıştır. Hamamlar rutubetli ra uymak zorundadır.
yapılar olmalarından ve sık sık onarım Türk edebiyatında hamamlardaki gele-
görmelerinden dolayı oldukça sade ya- neklerle ilgili olarak “hammamîyeler”
pılardır. Bu yapılarda taş, alçı ve kalem yazılmıştır. Bunların en meşhuru Ham-
işi ile yapılmış süsleme örnekleriyle mamname-i Dilsûz adıyla anılan ve Belîğ
karşılaşılmaktadır. tarafından kaleme alınan manzum eser-
Kayseri’de Hamam Kültürü dir. Türk edebiyatında hamamla ilgili pek
Hamamlarımızın Türk kültüründe ve çok atasözüyle de karşılaşılmaktadır.
toplum hayatında önemli bir yeri vardır. XVI. yüzyıldan sonra İstanbul’a gelen
Ayrıca İslam dininin temizliğe ve özellik- Batılı seyyahlar da hamamlar ve hamam-
le akan suyla yapılan temizliğe verdiği ö- lardaki yıkanma kültürüyle ilgili önemli
nem dolayısıyla hamamlarımız toplum- bilgiler vererek, bu bilgileri gravürlerle
sal hayatımızda vazgeçilmez mimari anıt- desteklemişlerdir. Yine bazı minyatür ki-
larımızın başında gelmektedir. Hamam- taplarında hamam tasvirlerinin yapıldığı
larda kadın müşterilere hizmet edenlere görülmektedir.
“natır”, erkek müşterilere hizmet edenle- Gelin Hamamı: Düğünden bir hafta önce
re ise “tellak” denir. Hamamlarda kül- erkek evinden düğün daveti gelir. Kız e-
hancı, meydancı, peştemalcı, çıkmacı, vinden de karşılık olarak davetli sayısı ka-
kahveci gibi adlarla sınıflandırılan ve ge- dar sabun gönderilir. Bu sabunların üze-
nel olarak “hamam uşakları” da denilen rinde etiket bulunur. Etiketin üzerinde,
hizmetliler çalışmaktadır. Hamama gelen düğün tarihi ve hamamın adı belirtilir.
kadınlar genellikle yıkanmada kullandık- Erkek evine gönderilen bu sabunlar, da-
ları sabun, kese, lif, havlu gibi hamam vetlilere de gönderilir.
eşyalarını hamam bohçası içerisinde Gelin hamamı genellikle salı günü yapı-
kendileri getirirken, erkekler ise genelde lır. Kız evi hamama sabah erkenden, er-