Page 259 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 2

[730] 250 / EŞK KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

sayılmıştır. Eşkıyalık; sosyo-ekonomik ması sebebi ile ismi geçen kimselerin ya
düzensizlik, ahlaki çöküntü ve devlet o- bütün mallarına devlet tarafından el ko-
toritesinin sarsılması gibi nedenlerle or- nulmuş ya da mallarının büyük bölümü
taya çıktığı için İslam Hukuku başta ol- ellerinden alınmıştır. Bu olayı Kayseri a-
mak üzere birçok hukuk sisteminde özel çısından değerlendirdiğimizde ise karşı-
yaptırımlarla engellenmeye çalışılan sos- mıza eşya fiyatlarının hızla yükseldiği,
yal bir yara olarak değerlendirilmiştir. vergilerin devlet tarafından artırılması ile
Kayseri şehrinin kayıtlarına bakıldığı za- halkın omuzlarındaki yükün daha da a-
man MÖ dönemlerden itibaren şehrin ğırlaştığı bir tablo ile karşılaşırız. Ayrıca
sık sık el değiştirmesi ve bunun sonucu şehirde bazı kimselerin düşmanlık besle-
olarak şehrin sürekli yağmaya maruz kal- diği kişileri Abaza’ya ihbar ederek devlet
ması neticesinde birçok kanunsuz ve hu- otoritesi yerine Abaza’ya güvenmiş ol-
kuksuz olaylar olmuştur. Bu olaylardan maları durumunu, halkın o günkü psiko-
bir tanesi de eşkıyalık hadiseleridir. Me- lojik ve sosyolojik buhranının bir göster-
sela 251 yılında Sasani İmparatoru gesi olarak değerlendirebiliriz.
Şaphur’un şehri istilası sırasında sadece 18. yüzyıla gelindiğinde -1713 tarihinde-
kendi kuvvetleri değil, şehrin etrafında Kayseri Mütesellimi Yusuf Bey, merkezî
bulunan eşkıya guruplarının da bu yağ- hükümete Kayseri’deki asayiş ile ilgili
maya katıldıkları kayıtlarda mevcuttur. bilgileri iletmiş ve bu bilgilerde Kayseri-
Kayseri tarihinde şehrin eşkıyalık hadise- ’de yaşanan eşkıyalık olayları üzerinde
lerine sahne olduğu bir diğer olay ise durmuştur. Eşkıya gruplarının sadece
1277 yılında Memluklu Sultanı Sultan şehrin etrafında değil şehrin merkezinde
Baybars’ın şehri ele geçirmesinden sonra de korku oluşturduğunu ve halkın bu du-
İlhanlılar’ın şehre baskın yaparak şehri rumdan zarar gördüğünü ifade eden Yu-
yağmaya açmaları olmuştur. 16. yüzyılın suf Bey, bu duruma bir çözüm yolu ola-
ikinci yarısında eşkıya olarak Cafer Ça- rak eşkıyalık olaylarına karışan aşiretle-
vuş isimli kişinin evlenen genç kızların a- rin buradan gönderilmesini bir teklif
ilelerinden, dul kadınların nikâhlarından olarak ilgili makamlara sunmuştur.
haksız yere ücret talep etmesi ve verme- 18. yüzyılın son döneminde ise Kayseri’-
yenlerin mallarında zarara yol açması, deki eşkıyalık hadiselerine baktığımızda
Kayseri kadısı tarafından İstanbul’a şikâ- eşkıyalık yapan eşkıya reislerinin isimleri
yet edilmiş ve bu kişinin yakalanması ta- kayıtlarda: “Deli Emîr”, “Sarı Yuvan”,
lebinde bulunulmuştur. Her ne kadar bu “Kirkor ve Solak oğlu İbar”, “Kız Abra-
kişisel bir olay olsa da şehrin yerel kuv- ham”, “Harputlu Kız Ali”, “Ankaralı Sarı
vetlerinin olayı durduramaması ve İstan- Abdullah”, “Çapanoğlu Mustafa ve Sü-
bul’dan yardım istemesi; üzerinde düşü- layman Bey” şeklinde geçmektedir. Bu i-
nülmesi gereken bir durum arz etmekte- simlerden de anlaşılacağı üzere eşkıyalık
dir. yapan şahısların etnik kökeni farklı oldu-
17. yüzyıla gelindiğinde şehrin kayıtların- ğu sosyal statüleri de farklılık arz etmek-
da “Abaza Mehmet Paşa İsyanı*” ya da tedir. Yani bir Müslüman gibi bir Hristi-
“Abaza Celalisi” isyanları diye geçen bir yan da eşkıyalık yapabilmekte; sıradan
dizi olaylara rastlamaktayız. Abaza’nın bir kimse gibi bir Bey de eşkıyalık hare-
bu isyanı sırasında Kayseri’den ciddi bir ketlerine karışabilmektedir.
destek bulamadığı bir gerçektir. Ancak Aynı tarihlerde en önemli eşkıyalık hare-
Şeyh Abdürrrahim (Abaza Şeyhi*), Saçlı keti aslen Kayserili olan Kanlı Kadıoğlu
Sefer ve Haznedar Derviş’in avaneleri Deli Emîr tarafından gerçekleştirildiği
Abaza’nın yanında yer alarak bu isyan- kayıtlarda mevcuttur. O, etrafına topla-
dan kendilerine bir pay çıkartmak iste- mış olduğu birkaç yüz kişilik grup ile bir-
mişlerdir. Ancak bu pay çıkartma düşün- likte çevre kasaba ve köyleri yağmaladık-
cesi tam aksi şekilde neticelenmiş ve tan sonra Talas’ı işgal etmiş ve kendi
Abaza’nın isyanının başarıya ulaşama- hâkimiyetini burada ilan ettiğini açıkla-